ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ
ΓΙΑ ΤΗΝ 58η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ
ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΛΗΣΕΙΣ
Άγιος Ιωσήφ: Το όνειρο της κλήσεως
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές!
Στις 8 Δεκεμβρίου του περασμένου έτους, με την ευκαιρία της 150ής επετείου από την ανακήρυξη του Αγίου Ιωσήφ ως προστάτη της Καθολικής Εκκλησίας, ξεκίνησε το ιδιαίτερο Έτος, το αφιερωμένο σε αυτόν (Βλ. Διάταγμα του Αποστολικού Πνευματικού Δικαστηρίου, 8 Δεκεμβρίου 2020). Από τη μεριά μου, έγραψα την Αποστολική Επιστολή «Με καρδιά ενός πατέρα», με σκοπό «να αυξηθεί η αγάπη προς αυτόν τον μεγάλο Άγιο». Πρόκειται, πράγματι, για μια εξαιρετική μορφή, και ταυτόχρονα «τόσο κοντινή στην ανθρώπινη κατάσταση του καθενός από εμάς». Ο Άγιος Ιωσήφ δεν προκαλούσε θαυμασμό, δεν ήταν προικισμένος με ιδιαίτερα χαρίσματα, δεν φαινόταν ως ένας ιδιαίτερος άνθρωπος στα μάτια εκείνων που τον συναντούσαν. Δεν ήταν διάσημος και ούτε έκανε κάτι για να επισύρει την προσοχή επάνω του: τα Ευαγγέλια δεν αναφέρουν ούτε μια λέξη που εκείνος να πρόφερε. Και όμως, μέσα από την καθημερινή ζωή του, πραγματοποίησε κάτι εξαιρετικό στα μάτια του Θεού.
Ο Θεός κοιτάζει την καρδιά (βλ. Α’Σαμ 16,7) και στον Άγιο Ιωσήφ αναγνώρισε την καρδιά ενός πατέρα, ικανού να δίνει και να γεννά ζωή μέσα στην καθημερινότητα. Αυτόν τον στόχο έχουν και οι κλήσεις: να γεννούν και να αναγεννούν ζωές κάθε μέρα. Ο Κύριος επιθυμεί να διαπλάθει καρδιές πατέρων, καρδιές μητέρων: καρδιές ανοικτές, ικανές για μεγάλα άλματα, γενναιόδωρες στο να δίνουν, συμπονετικές, ώστε να ανακουφίζουν τις αγωνίες των ανθρώπων, και σταθερές για να ενισχύουν την ελπίδα. Αυτό έχει ανάγκη η ιεροσύνη και η αφιερωμένη ζωή, σήμερα ιδιαιτέρως, σε καιρούς σημαδεμένους από την ευαλωτότητα και τον πόνο εξαιτίας της πανδημίας, η οποία προκάλεσε αβεβαιότητα και φόβους για το μέλλον και για το ίδιο το νόημα της ζωής. Ο Άγιος Ιωσήφ έρχεται να μας συνατήσει με την πραότητά του, ως Άγιος της διπλανής πόρτας, και συγχρόνως η ισχυρή μαρτυρία του μπορεί να μας προσανατολίσει κατά την πορεία μας.
Ο Άγιος Ιωσήφ μας προτείνει τρεις λέξεις-κλειδιά για την κλήση του καθενός. Η πρώτη είναι η λέξη όνειρο. Όλοι στη ζωή ονειρεύονται να φθάσουν στην αυτοπραγμάτωσή τους. Και είναι σωστό να τρέφουν μεγάλες και υψηλές προσδοκίες, τις οποίες, οι εφήμεροι στόχοι – όπως η επιτυχία, το χρήμα και η διασκέδαση – δεν κατορθώνουν να ικανοποιήσουν. Στην πραγματικότητα, αν ζητούσαμε από τους ανθρώπους να εκφράσουν με μια λέξη το όνειρο της ζωής, δεν θα ήταν δύσκολο να φανταστούμε την απάντηση: «αγάπη». Είναι η αγάπη που δίνει νόημα στη ζωή, διότι αποκαλύπτει το μυστήριό της. Πράγματι, έχουμε ζωή μόνο αν τη δίνουμε· την κατέχουμε αληθινά, μόνο αν την προσφέρουμε πλήρως. Ο Άγιος Ιωσήφ έχει πολλά να μας πει εν προκειμένω, διότι, μέσω των ονείρων τα οποία ο Θεός του ενέπνευσε, έκανε όλη τη ζωή του μια μεγάλη προσφορά.
Τα Ευαγγέλια διηγούνται τέσσερα όνειρα (βλ. Μτ 1,20· 2,13.19.22). Επρόκειτο για καλέσματα θεϊκά, αλλά δεν ήταν εύκολο να γίνουν αποδεκτά. Μετά από κάθε όνειρο ο Ιωσήφ έπρεπε να αλλάξει το πρόγραμμά του και να διακινδυνεύσει, θυσιάζοντας τα σχέδιά του για να ακολουθήσει τα μυστηριώδη σχέδια του Θεού. Εμπιστεύτηκε απόλυτα τον Θεό. Μπορούμε, ωστόσο, να αναρωτηθούμε: «Γιατί να εμπιστευτούμε τόσο πολύ ένα νυχτερινό όνειρο;». Όσο κι αν στην αρχαιότητα δινόταν αρκετή προσοχή στα όνειρα, ήταν εντούτοις κάτι λίγο μπροστά στη συγκεκριμένη πραγματικότητα της ζωής. Και όμως, ο Άγιος Ιωσήφ άφησε τον εαυτό του να οδηγηθεί από τα όνειρα χωρίς να διστάσει. Γιατί; Διότι η καρδιά του ήταν προσανατολισμένη στον Θεό, βρισκόταν ήδη στην πλήρη διάθεσή του Θεού. Στο άγρυπνο «εσωτερικό του αυτί» αρκούσε ένα μικρό νεύμα για να αναγνωρίσει τη φωνή Του. Αυτό ισχύει και για τις δικές μας κλήσεις: Ο Θεός δεν αρέσκεται να αποκαλύπτεται με τρόπο θεαματικό, παραβιάζοντας την ελευθερία μας. Μας μεταδίδει τα σχέδιά Του με πραότητα. Δεν μας κεραυνοβολεί με αστραφτερά οράματα, αλλά απευθύνεται με λεπτότητα στα εσώτερα του εαυτού μας, γίνεται οικείος μαζί μας και μας μιλά μέσω των σκέψεών μας και των συναισθημάτων μας. Και έτσι, όπως έκανε με τον Ιωσήφ, μας προτείνει στόχους υψηλούς και εκπληκτικούς.
Τα όνειρα, πράγματι, οδήγησαν τον Ιωσήφ σε περιπέτειες που ποτέ δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Το πρώτο όνειρο αποσταθεροποίησε τον αρραβώνα του, αλλά τον κατέστησε πατέρα του Μεσσία. Το δεύτερο τον ανάγκασε να φύγει στην Αίγυπτο, αλλά έσωσε τη ζωή της οικογένειάς του. Μετά το τρίτο όνειρο, που προανήγγελλε την επιστροφή στην πατρίδα, το τέταρτο τον έκανε να αλλάξει ξανά τα σχέδια, ξαναφέρνοντάς τον στη Ναζαρέτ, εκεί ακριβώς όπου ο Ιησούς θα ξεκινούσε την αναγγελία της Βασιλείας του Θεού. Σε όλες αυτές τις ανακατατάξεις, το θάρρος να ακολουθήσει το θέλημα του Θεού αποδείχθηκε νικηφόρο. Έτσι συμβαίνει στην κλήση: το θείο κάλεσμα μας ωθεί πάντοτε να εξέλθουμε, να προσφερθούμε, να πάμε πιο πέρα. Δεν υπάρχει πίστη χωρίς ρίσκο. Μόνο εγκαταλείποντας τον εαυτό μας με εμπιστοσύνη στη χάρη του Κυρίου, θέτοντας κατά μέρος τα δικά μας προγράμματα και τις δικές μας ανέσεις, λέμε αληθινά «ναι» στον Θεό. Και κάθε «ναι» φέρνει καρπό, διότι προσφύεται σε ένα μεγαλύτερο σχέδιο, του οποίου διακρίνουμε μόνο κάποιες λεπτομέρειες, αλλά ο θείος Καλλιτέχνης γνωρίζει να το φέρει εις πέρας, και να καταστήσει την κάθε ζωή ένα αριστούργημα. Υπό αυτή την έννοια, ο Άγιος Ιωσήφ αποτελεί μια υποδειγματική εικόνα της αποδοχής των σχεδίων του Θεού. Η δική του, όμως, είναι μια ενεργητική αποδοχή: ποτέ δεν παραιτείται ή ενδίδει, «δεν είναι ένας άνθρωπος που υποτάσσεται παθητικά. Απεναντίας, χαρακτηρίζεται από έναν θαρραλέο και ισχυρό πρωταγωνισμό» (Αποστ. Επιστολή «Με καρδιά ενός πατέρα», 4). Είθε αυτός να βοηθήσει τους πάντες, ιδιαιτέρως τους νέους οι οποίοι βρίσκονται σε μια πορεία διάκρισης, ώστε να πραγματοποιήσουν τα όνειρα που έχει ο Θεός γι’ αυτούς. Είθε να τους εμπνεύσει τη θαρραλέα τόλμη να πουν «ναι» στον Κύριο, ο οποίος πάντοτε εκπλήσσει και ποτέ δεν απογοητεύει.
Μια δεύτερη λέξη επισημαίνει την προσωπική διαδρομή του Αγίου Ιωσήφ και της κλήσεώς του: είναι η λέξη υπηρεσία. Από τα Ευαγγέλια προκύπτει ότι έζησε εξ ολοκλήρου για τους άλλους και ποτέ για τον εαυτό του. Ο άγιος λαός του Θεού τον ονομάζει αγνότατο νυμφίο, αποκαλύπτοντας με αυτό την ικανότητά του να αγαπά χωρίς να κρατά τίποτε για τον εαυτό του. Απελευθερώνοντας την αγάπη από κάθε κτητικότητα, ανοίχτηκε πράγματι σε μια ακόμη γονιμότερη υπηρεσία: η στοργική φροντίδα του διαπέρασε τις γενεές, η πρόθυμη και επιμελής φύλαξη του Ιησού και της Μαρίας τον κατέστησε προστάτη της Εκκλησίας. Είναι και προστάτης του καλού θανάτου, αυτός που ήξερε να ενσαρκώνει το θυσιαστικό νόημα της ζωής. Ωστόσο, η υπηρεσία του και οι θυσίες του μπόρεσαν να γίνουν πράξη, μόνο επειδή στηρίχτηκαν από μια πιο μεγάλη αγάπη: «Κάθε αληθινή κλήση γεννιέται από την αυτοπροσφορά, που είναι ο καρπός της ώριμης θυσίας. Και στην ιεροσύνη και στην αφιερωμένη ζωή ζητείται αυτού του είδους η ωριμότητα. Εκεί όπου μια κλήση στην έγγαμη, την άγαμη ή την παρθενική ζωή δεν φθάνει στην ωριμότητα της αυτοπροσφοράς, αλλά στέκεται μόνο στη λογική της θυσίας, τότε αντί να αποτελεί σημείο της ομορφιάς και της χαράς της αγάπης κινδυνεύει να εκφράσει δυστυχία, θλίψη και απογοήτευση» (αυτόθι, 7).
Η υπηρεσία, ως συγκεκριμένη έκφραση αυτοπροσφοράς, δεν ήταν για τον Άγιο Ιωσήφ μόνο ένα υψηλό ιδεώδες, αλλά έγινε κανόνας της καθημερινής ζωής του. Ο ίδιος φρόντισε να βρει και να προσαρμόσει ένα κατάλυμα ώστε να γεννηθεί ο Ιησούς. Έκανε τα πάντα για να τον προστατεύσει από τη μανία του Ηρώδη, οργανώνοντας ένα αστραπιαίο ταξίδι στην Αίγυπτο. Ενήργησε ταχύτατα επιστρέφοντας στην Ιερουσαλήμ για να αναζητήσει τον Ιησού που είχε χαθεί. Συντηρούσε την οικογένεια εργαζόμενος, ακόμη και σε ξένη χώρα. Συνοψίζοντας, προσαρμόστηκε στις διάφορες καταστάσεις με τη συμπεριφορά εκείνου που δεν αποθαρρύνεται αν η ζωή δεν πηγαίνει όπως αυτός θέλει: έχοντας την προθυμία εκείνου που ζει για να υπηρετεί. Με αυτό το πνεύμα ο Ιωσήφ αντιμετώπισε τα πολλά και, συχνά απρόβλεπτα, ταξίδια της ζωής: από τη Ναζαρέτ στη Βηθλεέμ για την απογραφή, κατόπιν στην Αίγυπτο, και πάλι στη Ναζαρέτ, και κάθε χρόνο στην Ιερουσαλήμ, πρόθυμος κάθε φορά να αντιμετωπίσει τις νέες περιστάσεις, χωρίς να παραπονιέται γι’ αυτό που συνέβαινε, έτοιμος να δώσει ένα χέρι για να διορθώσει τις καταστάσεις. Μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε το τεταμένο χέρι του ουράνιου Πατέρα προς τον Υιό του στη γη. Δεν μπορεί, λοιπόν, παρά να είναι υπόδειγμα για όλες τις κλήσεις ως προς το εξής: οι κλήσεις να είναι τα δραστήρια χέρια του Πατέρα προς όλα τα τέκνα του, άνδρες και γυναίκες.
Μου αρέσει, λοιπόν, να σκέφτομαι τον Άγιο Ιωσήφ, τον προστάτη του Ιησού και της Εκκλησίας, ως τον προστάτη των κλήσεων. Από την προθυμία του να υπηρετεί, προέρχεται και η μέριμνά του να προστατεύει. «Σηκώθηκε, μέσα στη νύχτα, πήρε το παιδί και τη μητέρα του» (Μτ 2,14), λέει το Ευαγγέλιο, επισημαίνοντας με αυτό τον τρόπο την ετοιμότητα και την αφοσίωσή του στην οικογένεια. Δεν έχασε χρόνο να βασανίζει το μυαλό του για πράγματα που δεν μπορούσε να ελέγξει, έτσι ώστε να δώσει πλήρη προσοχή στον Ιησού και τη Μαρία, τους οποίος ο Θεός είχε εμπιστευτεί στη δική του φροντίδα. Αυτή η προσεκτική και πρόθυμη μέριμνα είναι το σημείο μιας επιτυχημένης κλήσεως. Είναι η μαρτυρία μιας ζωής που αγγίχτηκε βαθιά από την αγάπη του Θεού. Τι ωραίο παράδειγμα χριστιανικής ζωής προσφέρουμε όταν δεν ακολουθούμε πεισματικά τις δικές μας φιλοδοξίες και δεν αφήνουμε τον εαυτό μας να παραλύσει από τις νοσταλγικές διαθέσεις μας, αλλά αναλαμβάνουμε τη φροντίδα όσων ο Κύριος, μέσω της Εκκλησίας, μας εμπιστεύεται! Τότε ο Θεός επιχέει το Πνεύμα του, τη δημιουργικότητα του, σ’ εμάς, και επιτελεί θαυμαστά έργα, όπως στον Ιωσήφ.
Εκτός από το κάλεσμα του Θεού, που κάνει πράξη τα μεγαλύτερά μας όνειρα, και την απάντησή μας, που πραγματώνεται με την πρόθυμη υπηρεσία και την επιμελή φροντίδα, υπάρχει μια τρίτη πλευρά που χαρακτηρίζει τη ζωή του Αγίου Ιωσήφ και τη χριστιανική ζωή, και δίνει έμφαση στην καθημερινότητά της: είναι η πιστότητα. Ο Ιωσήφ είναι ο «δίκαιος άνθρωπος» (Μτ 1,19), ο οποίος μέσα στη δραστήρια απλότητα της κάθε μέρας μένει αφοσιωμένος στον Θεό και στα σχέδιά Του. Σε μια ιδιαίτερα δύσκολη στιγμή «εξετάζει όλα τα πράγματα» (βλ. στ. 20). Μελετά, σταθμίζει την κατάσταση: δεν αφήνεται να τον κυριεύσει η βιασύνη, δεν ενδίδει στον πειρασμό να πάρει απερίσκεπτες αποφάσεις, δεν ακολουθεί τον ένστικτο και δεν ενεργεί κάτω από τη πίεση της στιγμής. Καλλιεργεί τα πάντα με υπομονή. Ξέρει ότι η επιτυχία στη ζωή γίνεται πράξη όταν μένουμε αφοσιωμένοι και πιστοί στις μεγάλες επιλογές μας. Αυτό αντανακλάται στην ήρεμη και σταθερή εργατικότητα με την οποία άσκησε το ταπεινό επάγγελμα του ξυλουργού (βλ. Μτ 13,55), κάτι που δεν ενέπνευσε την ειδησεογραφία της εποχής, αλλά την καθημερινότητα κάθε πατέρα, κάθε εργαζόμενου, κάθε Χριστιανού ανά τους αιώνες. Διότι η κλήση, όπως και η ζωή, ωριμάζει μόνο μέσα από την πιστότητα της κάθε μέρας.
Πώς τροφοδοτείται αυτή η πιστότητα; Υπό το φως της πιστότητας του Θεού. Τα πρώτα λόγια που ο Άγιος Ιωσήφ άκουσε να του απευθύνονται στο όνειρο, ήταν το κάλεσμα να μη φοβάται, διότι ο Θεός είναι πιστός στις υποσχέσεις του: «Ιωσήφ, υιέ του Δαβίδ, μη φοβάσαι» (Μτ 1,20). Μη φοβάσαι: είναι τα λόγια που ο Κύριος απευθύνει και σ’ εσένα, αγαπητή αδελφή, και σ’ εσένα, αγαπητέ αδελφέ, όταν, παρά τις αβεβαιότητες και τους δισταγμούς, νιώθεις πως δεν μπορείς πια να αναβάλλεις την επιθυμία να προσφέρεις τη ζωή σ’ Εκείνον. Είναι τα λόγια που σου επαναλαμβάνει όταν, εκεί όπου βρίσκεσαι, ακόμη και εν μέσω δοκιμασιών και παρανοήσεων, αγωνίζεσαι για να ακολουθείς κάθε μέρα το θέλημά Του. Είναι τα λόγια που ανακαλύπτεις ξανά όταν, κατά την πορεία της κλήσεώς σου, επιστρέφεις στην πρώτη αγάπη. Είναι τα λόγια τα οποία, σαν μια επωδός, συνοδεύουν όποιον λέει «ναι» στον Θεό με τη ζωή του, όπως ο Άγιος Ιωσήφ: με την πιστότητα της κάθε μέρας.
Αυτή η πιστότητα είναι το μυστικό της χαράς. Στην οικία της Ναζαρέτ, λέει ένας εκκλησιαστικός ύμνος, επικρατούσε «μια διαυγής χαρά». Ήταν η χαρά της απλότητας, η χαρά που βιώνουν καθημερινά όσοι νοιάζονται για αυτό που έχει σημασία: την πιστή εγγύτητα στον Θεό και στον πλησίον. Πόσο ωραίο θα ήταν αν αυτή η απλή και ακτινοβολούσα ατμόσφαιρα, η λιτή και ελπιδοφόρα, διαπερνούσε τα ιεροσπουδαστήριά μας, τα θρησκευτικά ιδρύματά μας, τις ενοριακές μας κατοικίες! Είναι η χαρά την οποία εύχομαι σ’ εσάς, αδελφοί και αδελφές, που με γενναιοδωρία έχετε κάνει όνειρο της ζωής σας τον Θεό, για να τον υπηρετήσετε στο πρόσωπο των αδελφών που Εκείνος σας έχει εμπιστευτεί, μέσα από μια πιστότητα η οποία είναι ήδη μαρτυρία, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από εφήμερες επιλογές και συγκινήσεις, οι οποίες χάνονται χωρίς να αφήνουν τη χαρά. Είθε ο Άγιος Ιωσήφ, ο προστάτης των κλήσεων, να σας συνοδεύει με καρδιά ενός πατέρα.
Ρώμη, εκ του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού, 19 Μαρτίου 2021, πανήγυρη του Αγίου Ιωσήφ.
+ Φραγκίσκος
————————————- Μετάφραση: Πέτρος Ανδριώτης Συνοδική επιτροπή μεταφράσεως εκκλησιαστικών κειμένων