ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ
ΠΑΠΑ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΗΣ 51ΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΗΜΕΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ
(1η Ιανουαρίου 2018)
Μετανάστες και πρόσφυγες,
άνδρες και γυναίκες σε αναζήτηση της ειρήνης
- Ευχές για ειρήνη
Ειρήνη σε όλους τους ανθρώπους και σε όλα τα έθνη της γης! Η ειρήνη, την οποία οι άγγελοι αναγγέλλουν στους βοσκούς, τη νύκτα των Χριστουγέννων,(1) είναι μια βαθιά επιδίωξη όλων των ανθρώπων και όλων των λαών, πάνω απ’ όλα αυτών που υφίστανται σκληρά τη στέρησή της. Μεταξύ αυτών που φέρνω στη σκέψη μου και στην προσευχή μου, θέλω, ακόμη μια φορά, να υπενθυμίσω τα 250 και πλέον εκατομμύρια μετανάστες και πρόσφυγες στον κόσμο, από τους οποίους τα 22 και μισό είναι πρόσφυγες. Αυτοί οι τελευταίοι, καθώς βεβαίωσε ο αγαπητός μου προκάτοχος Βενέδικτος 16ος, «είναι άνδρες και γυναίκες, παιδιά, νέοι και ηλικιωμένοι που αναζητούν έναν τόπο για να ζήσουν ειρηνικά» (2). Για να βρουν τον τόπο αυτόν, πολλοί από αυτούς είναι διατεθειμένοι να διακινδυνεύσουν τη ζωή τους σε ένα ταξίδι που συχνά είναι μακρύ και επικίνδυνο, να υποστούν ταλαιπωρίες και βάσανα, να αντιμετωπίσουν φράκτες και τείχη, που έχουν στηθεί για να τους κρατήσουν μακριά από το στόχο τους.
Με πνεύμα ευσπλαχνίας, εναγκαλιζόμαστε όλους αυτούς που φεύγουν από τον πόλεμο και από την πείνα ή που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη γη τους εξαιτίας διακρίσεων, διώξεων, φτώχειας και περιβαλλοντικής υποβάθμισης.
Συναισθανόμαστε πλήρως ότι το να ανοίξουμε τις καρδιές μας στον πόνο του άλλου δεν αρκεί. Πολλά πρέπει να γίνουν προτού οι αδελφοί μας και οι αδελφές μας μπορέσουν να ζήσουν ξανά σε ειρήνη μέσα σε μια ασφαλή κατοικία. Το να υποδεχτείς τον άλλον απαιτεί μια συγκεκριμένη στράτευση, μια σειρά από ενέργειες για βοήθεια και εκδήλωση καλοσύνης, μια προσεκτική επαγρύπνηση και κατανόηση, μια υπεύθυνη διαχείριση νέων και πολύπλοκων καταστάσεων, οι οποίες, ενίοτε, προστίθενται σε άλλα και πολλά ήδη υπάρχοντα προβλήματα. Τέλος απαιτούνται και πόροι που είναι πάντοτε περιορισμένοι. Ενεργώντας με σύνεση, οι κυβερνώντες θα μπορέσουν να υποδεχτούν, να προωθήσουν, να προστατέψουν και να ενσωματώσουν, λαβαίνοντας πρακτικά μέτρα «μέσα στα όρια που επιτρέπει το κοινό καλό στη σωστή του έννοια για την ενσωμάτωση αυτή» (3). Οι κυβερνώντες έχουν μια συγκεκριμένη ευθύνη απέναντι στις κοινότητές τους. Οφείλουν να εξασφαλίσουν τα θεμελιώδη δικαιώματα και την αρμονική συμβίωση και πρόοδό τους για να μην έχουν την τύχη του ανόητου οικοδόμου, ο οποίος, αφού έκανε λανθασμένους υπολογισμούς δεν κατόρθωσε να ολοκληρώσει τον πύργο που είχε αρχίσει να οικοδομεί (4).
- Γιατί τόσοι πολλοί πρόσφυγες και μετανάστες
Ενόψει του μεγάλου Ιωβηλαίου για τα 2000 χρόνια από την αναγγελία των αγγέλων της Βηθλεέμ, ο Άγιος Ιωάννης Παύλος 2ος συνυπολόγισε τον αυξημένο αριθμό προσφύγων μεταξύ των συνεπειών μιας «ατέλειωτης και φριχτής σειράς πολέμων, συγκρούσεων, γενοκτονιών, «εθνικών εκκαθαρίσεων», (5) που είχαν σημαδέψει τον 20ό αιώνα. Ο νέος αιώνας δεν έχει ακόμη καταγράψει μια αληθινή στροφή: οι ένοπλες συγκρούσεις και οι άλλες μορφές οργανωμένης βίας συνεχίζουν να προκαλούν μετακινήσεις πληθυσμών στο εσωτερικό των εθνικών συνόρων και πέραν αυτών.
Αλλά οι άνθρωποι μεταναστεύουν και για άλλους λόγους, πρώτη μεταξύ αυτών η «επιθυμία μιας καλύτερης ζωής, συνδυασμένης πολλές φορές με την επιδίωξη να αφήσουν πίσω την «απελπισία» ενός μέλλοντος που είναι αδύνατο να οικοδομηθεί». (6) Αναχωρούν για να επανενωθούν με την οικογένειά τους, για να βρουν ευκαιρίες εργασίας ή μόρφωσης: όποιος δεν μπορεί να απολαύσει αυτά τα δικαιώματα δεν ζει σε ειρήνη. Επιπλέον, καθώς υπογράμμισα στην Εγκύκλιο Δοξασμένος να’ σαι, «είναι τραγική η αύξηση των μεταναστών που φεύγουν από την μιζέρια που επιδεινώθηκε εξαιτίας της περιβαλλοντικής υποβάθμισης». (7) Η πλειονότητα μεταναστεύει ακολουθώντας μια κανονική διαδρομή, ενώ μερικοί παίρνουν άλλους δρόμους, προπάντων εξαιτίας της απελπισίας, όταν η πατρίδα δεν προσφέρει ασφάλεια ούτε ευκαιρία, και κάθε νόμιμη οδός φαίνεται αδιάβατη, μπλοκαρισμένη ή υπερβολικά αργή. Σε πολλές Χώρες προορισμού έχει ευρέως διαδοθεί μια ρητορική που δίνει έμφαση στους κινδύνους για την εθνική ασφάλεια ή το βάρος της υποδοχής των νεοαφιχθέντων, περιφρονώντας, με αυτό τον τρόπο, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια την οποία οφείλουμε να αναγνωρίζουμε σε όλους, καθόσον είναι υιοί και θυγατέρες του Θεού. Όσοι υποθάλπουν το φόβο έναντι των μεταναστών, έστω και για λόγους πολιτικούς, αντί να οικοδομούν την ειρήνη, σπέρνουν βία, ρατσιστικές διακρίσεις και ξενοφοβία, που αποτελούν πηγή μεγάλης ανησυχίας για όλους αυτούς που εμφορούνται από ιδιαίτερο ζήλο για την προστασία κάθε ανθρώπινου όντος. (8) Όλα τα στοιχεία που διαθέτει η διεθνής κοινότητα δείχνουν πως οι μεταναστεύσεις θα συνεχιστούν παγκοσμίως και θα σημαδεύουν το μέλλον μας. Ορισμένοι τις θεωρούν ως απειλή. Εγώ, αντιθέτως, σας προσκαλώ να τις δείτε με μια ματιά γεμάτη εμπιστοσύνη, ως ευκαιρία για να οικοδομήσουμε ένα μέλλον ειρήνης.
- Με ενορατικό βλέμμα
Η σοφία της πίστεως τρέφει αυτό το βλέμμα που είναι ικανό να αντιληφθεί πως όλοι αποτελούμε «μέρος μιας μόνης οικογένειας, μετανάστες και τοπικός πληθυσμός που τους υποδέχεται, και όλοι έχουν το ίδιο δικαίωμα να καρπούνται τα αγαθά της γης, των οποίων ο προορισμός είναι παγκόσμιος καθώς διδάσκει η κοινωνική διδασκαλία της Εκκλησίας. Εδώ θεμελιώνεται η αλληλεγγύη και το μοίρασμα με άλλους». (9) Αυτά τα λόγια μας προτείνουν ξανά την εικόνα της νέας Ιερουσαλήμ. Το βιβλίο του προφήτη Ησαΐα (κεφ. 60) και κατόπιν αυτό της Αποκάλυψης (κεφ. 21) την περιγράφουν ως μια πόλη με τις πόρτες πάντοτε ανοικτές, για να επιτρέπει να εισέρχονται οι λαοί κάθε έθνους, που την θαυμάζουν και την γεμίζουν με πλούτη. Η ειρήνη είναι ο άρχοντας που την οδηγεί, και η δικαιοσύνη η αρχή που διέπει τη συμβίωση στο εσωτερικό της.
Έχουμε την ανάγκη να στρέψουμε και πάνω στην πόλη στην οποία ζούμε αυτό το ενορατικό βλέμμα, «δηλαδή ένα βλέμμα πίστεως, που να ανακαλύπτει εκείνο τον Θεό, ο οποίος κατοικεί στα σπίτια της, στους δρόμους της, στις πλατείες της (…) προωθώντας την αλληλεγγύη, την αδελφοσύνη, την επιθυμία του καλού, της αλήθειες, της δικαιοσύνης», (10) με άλλα λόγια πραγματοποιώντας την υπόσχεση της ειρήνης.
Παρατηρώντας τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, αυτό το βλέμμα θα ανακαλύψει πως αυτοί δεν φτάνουν με άδεια χέρια: φέρνουν ένα φορτίο θάρρους, ικανότητας, ενεργειών και επιδιώξεων, πέραν των θησαυρών της τοπικής τους κουλτούρας, και με αυτό τον τρόπο εμπλουτίζουν τη ζωή των Χωρών που τους υποδέχονται. Θα μπορέσει να διακρίνει επίσης τη δημιουργικότητα, την επιμονή και το πνεύμα θυσίας αναρίθμητων ανθρώπων, οικογενειών και κοινοτήτων που σε όλα τα μέρη του κόσμου ανοίγουν την πόρτα και την καρδιά σε μετανάστες, ακόμη και εκεί όπου οι οικονομικές δυνατότητες είναι πενιχρές. Αυτό το ενορατικό βλέμμα, τέλος, θα μπορέσει να κατευθύνει τη διάκριση των υπεύθυνων των δημοσίων πραγμάτων, έτσι ώστε να ωθήσουν τις πολιτικές υποδοχής στο μέγιστο «των ορίων που επιτρέπει το κοινό καλό στη σωστή του έννοια», (11) λαβαίνοντας υπόψη τις ανάγκες όλων των μελών της μοναδικής οικογένειας και το καλό του καθένα από αυτούς.
Όποιος είναι εμψυχωμένος από αυτό το βλέμμα θα είναι σε θέση να αναγνωρίσει τους βλαστούς ειρήνης που ήδη αρχίζουν να φυτρώνουν και θα φροντίσει για την ανάπτυξή τους. Θα μεταμορφώσει έτσι σε εργοτάξια ειρήνης τις πόλεις μας, που συχνά είναι διαιρεμένες και πολωμένες από συγκρούσεις που αφορούν ακριβώς στην παρουσία μεταναστών και προσφύγων.
- Τέσσερα ορόσημα για τη δράση
Το να προσφέρεις στους ζητούντες άσυλο, πρόσφυγες, μετανάστες και θύματα δουλεμπορίου, μια δυνατότητα να βρουν την ειρήνη που αναζητούν, απαιτεί μια στρατηγική που να συνδυάζει τέσσερις δράσεις: να υποδεχόμαστε, να προστατεύουμε, να προωθούμε και να ενσωματώνουμε. (12)
«Υποδεχόμαστε»: Μας φέρνει στο νου την ανάγκη να διευρύνουμε τις δυνατότητες νόμιμης εισόδου, να μην απωθούμε πρόσφυγες και μετανάστες σε μέρη όπου τους αναμένουν διώξεις και βία, και να εξισορροπούμε την ανησυχία για την εθνική ασφάλεια με την προστασία των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. «Μην ξεχνάτε τη φιλοξενία, διότι κάποιοι, χάρη σ’ αυτήν, φιλοξένησαν αγγέλους χωρίς να το γνωρίζουν». (13)
«Προστατεύουμε»: Υπενθυμίζει το καθήκον να αναγνωρίζουμε και να προστατεύουμε την απαραβίαστη αξιοπρέπεια αυτών που φεύγουν από έναν πραγματικό κίνδυνο σε αναζήτηση ασύλου και ασφάλειας, και να εμποδίζουμε την εκμετάλλευσή τους. Σκέπτομαι ιδιαίτερα τις γυναίκες και τα παιδιά που βρίσκονται σε καταστάσεις μέσα στις οποίες είναι πιο εκτεθειμένοι στους κινδύνους και στις καταχρήσεις που φθάνουν μέχρι του σημείου να τους καταστήσουν σκλάβους. Ο Θεός δεν κάνει διακρίσεις: «Ο Κύριος προστατεύει τους μετανάστες, στηρίζει τα ορφανά και τις χήρες». (14)
«Προωθούμε»: Παραπέμπει στη στήριξη για την ολοκληρωμένη ανθρώπινη ανάπτυξη μεταναστών και προσφύγων. Μεταξύ των εργαλείων που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε αυτό το καθήκον, επιθυμώ να υπογραμμίσω τη σημασία που έχει να εξασφαλίσουμε στα παιδιά και στους νέους την πρόσβαση σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης: με αυτό τον τρόπο αυτά όχι μόνο θα μπορέσουν να καλλιεργήσουν και να καταστήσουν αποδοτικές τις ικανότητές τους, αλλά θα είναι επίσης περισσότερο σε θέση να έρθουν σε επαφή με τους άλλους, καλλιεργώντας ένα πνεύμα διαλόγου αντί κλεισίματος στον εαυτό τους ή σύγκρουσης με τους άλλους. Η Βίβλος διδάσκει πως ο Θεός «αγαπάει τον ξένο και του δίνει ψωμί και ρούχα», γι’ αυτό προτρέπει: «να αγαπάτε, λοιπόν, τους ξένους, γιατί κι εσείς ήσασταν ξένοι στην Αίγυπτο». (15)
«Ενσωματώνουμε»: Σημαίνει να επιτρέπουμε σε πρόσφυγες και μετανάστες να μετέχουν πλήρως στη ζωή της κοινωνίας που τους υποδέχεται, σε μια δυναμική αμοιβαίου εμπλουτισμού και γόνιμης συνεργασίας για την προώθηση της ολοκληρωμένης ανθρώπινης ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων. Καθώς γράφει ο Άγιος Παύλος: «Άρα, λοιπόν, δεν είσθε πια ξένοι και φιλοξενούμενοι, αλλά είσθε συμπολίτες των αγίων και οικείοι του Θεού». (16)
- Μια πρόταση για δυο διεθνείς Συμφωνίες
Εύχομαι από καρδιάς το πνεύμα αυτό να εμψυχώνει τη διαδικασία η οποία κατά τη διάρκεια του 2018 θα οδηγήσει στον ορισμό και την επικύρωση από μέρους των Ηνωμένων Εθνών δύο παγκόσμιων Συμφωνιών: μια για ασφαλείς μεταναστεύσεις, οργανωμένες και κανονικές, την άλλη για τους πρόσφυγες. Καθότι ενστερνιζόμενες και συναπτόμενες στο ανώτατο αυτό επίπεδο, οι συμφωνίες αυτές, θα αντιπροσωπεύουν ένα πλαίσιο αναφοράς για πολιτικές προτάσεις και πρακτικά μέτρα. Για τον λόγο αυτόν, είναι σημαντικό να εμπνέονται από συμπόνια, διορατικότητα, και θάρρος, ώστε να αξιοποιείται κάθε ευκαιρία για την προώθηση της οικοδόμησης της ειρήνης: μόνο έτσι ο αναγκαίος ρεαλισμός της διεθνούς πολιτικής δεν θα καταλήξει σε μια παράδοση στον κυνισμό και στην παγκοσμιοποίηση της αδιαφορίας. Ο διάλογος και ο συντονισμός, πράγματι, αποτελούν μια αναγκαιότητα και ένα ιδιαίτερο καθήκον της διεθνούς κοινότητας. Πέραν των εθνικών συνόρων, ακόμη και Χώρες λιγότερο πλούσιες θα μπορούσαν να υποδεχτούν ένα μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων, ή να τους υποδεχτούν καλύτερα, αν η διεθνής συνεργασία εξασφάλιζε σ’ αυτές τη διαθεσιμότητα των απαραίτητων πόρων.
Το Τμήμα “Μετανάστες και Πρόσφυγες” της Υπηρεσίας της Αγίας Έδρας για την Προώθηση της Ολοκληρωμένης Ανθρώπινης Ανάπτυξης υπαγόρευσε 20 σημεία (17) ως συγκεκριμένες πίστες για την εφαρμογή αυτών των τεσσάρων «ρημάτων» στις δημόσιες πολιτικές, πέραν της στάσης και της δράσης των χριστιανικών κοινοτήτων. Αυτές και άλλες συνεισφορές, σκοπό έχουν να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον της Καθολικής Εκκλησίας για τη διαδικασία που θα οδηγήσει στην υιοθέτηση των προαναφερθεισών παγκόσμιων συμφωνιών των Ηνωμένων Εθνών. Το ενδιαφέρον αυτό επιβεβαιώνει μια γενικότερη ποιμαντική μέριμνα που γεννήθηκε με την Εκκλησία και συνεχίζει με τα πολλαπλά έργα της μέχρι τις μέρες μας.
- Για την κοινή μας οικία
Μας εμπνέουν τα λόγια του Αγίου Ιωάννη Παύλου του 2ου : «Αν πολλοί συμμερίζονται το «όνειρο» ενός ειρηνικού κόσμου, αν αξιοποιείται η συμβολή των μεταναστών και των προσφύγων, η ανθρωπότητα μπορεί να γίνει ολοένα και περισσότερο οικογένεια όλων, και η γη μας μια πραγματική «κοινή οικία». (18) Πολλοί μέσα στην ιστορία πίστεψαν σε αυτό το «όνειρο», και όλα όσα πέτυχαν μαρτυρούν πως δεν πρόκειται για μια απραγματοποίητη ουτοπία. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται η Αγία Φραγκίσκα Saverio Cabrini, της οποίας το 2017 συμπίπτει η εκατονταετηρίδα από τη γέννησή της στον ουρανό. Σήμερα, 13 Νοεμβρίου, πολλές εκκλησιαστικές κοινότητες εορτάζουν τη μνήμη της. Αυτή η άγνωστη αλλά μεγάλη γυναίκα, που αφιέρωσε τη ζωή της στην υπηρεσία των μεταναστών, και έγινε κατόπιν η ουράνια προστάτιδά τους, μας δίδαξε με ποιο τρόπο μπορούμε να υποδεχτούμε, να προστατέψουμε, να προωθήσουμε και να ενσωματώσουμε αυτούς τους αδελφούς και αδελφές μας.
Δια της μεσιτείας της ας χορηγήσει ο Κύριος σε όλους εμάς να βιώσουμε την εμπειρία πως «ένας καρπός δικαιοσύνης σπέρνεται ειρηνικά από όσους επιζητούν την ειρήνη». (19)
Από το Βατικανό, 13 Νοεμβρίου 2017
Μνήμη της Αγίας Φραγκίσκας Saverio Cabrini
ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
……………….
1 Λκ. 2,14.
2 Angelus, 15 Ιανουαρίου 2012.
3 Ιωάννης 23ος, Εγκ. Επιστολή Pacem in terris, 57.
4 Βλ. Λκ. 14, 28-30.
5 Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα της Ειρήνης 2000, 3.
6 Βενέδικτος 16ος , Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα του Μετανάστη και Πρόσφυγα 2013 7 Αρ. 25.
8 Βλ. Ομιλία στους εθνικούς Διευθυντές της ποιμαντικής για τους συμμετέχοντες μετανάστες στη διοργανωθείσα Συνάντηση από το Συμβούλιο των Επισκοπικών Συνόδων Ευρώπης (CCEE), 22.09.2017.
9 Βενέδικτος 16ος , Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα του Μετανάστη και Πρόσφυγα 2011.
10 Αποστ. Παραίνεση Η χαρά του Ευαγγελίου, 71.
11 Ιωάννης 23ος, Εγκ. Επιστολή Pacem in terris, 57.
12 Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα του Μετανάστη και Πρόσφυγα 2018, 15 Αυγούστου 2017.
13 Προς Εβραίους 13,2.
14 Ψαλμός 146,9.
15 Δευτερονόμιο 10,18-19.
16 Προς Εφεσίους 2,19.
17 «20 Σημεία Ποιμαντικής δράσης» και «20 Σημεία “20 Σημεία Δράσης για τις Παγκόσμιες Συμφωνίες» (2017); Βλέπε επίσης Ντοκουμέντο ONU A/72/528.
18 Μήνυμα για την Παγκόσμια Ημέρα του Μετανάστη και Πρόσφυγα 2004, 6.
19 Επιστ. Ιακώβου 3,18.