ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ
“ΤΟ ΑΞΙΟΘΑΥΜΑΣΤΟ ΣΗΜΕΙΟ”
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΤΕΡΑ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΥ
ΓΙΑ ΤΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΦΑΤΝΗΣ
- Το αξιοθαύμαστο σημείο της φάτνης, τόσο αγαπητό στον χριστιανικό λαό, προκαλεί πάντοτε έκπληξη και θαυμασμό. Αναπαριστώντας το γεγονός της Γέννησης του Ιησού αναγγέλλουμε το μυστήριο της Ενσάρκωσης του Υιού του Θεού με απλότητα και χαρά. Η φάτνη, πράγματι, είναι σαν ένα ζωντανό Ευαγγέλιο, που προβάλλει μέσα από τις σελίδες της Αγίας Γραφής. Καθώς ατενίζουμε τη σκηνή της Γέννησης, καλούμαστε να θέσουμε πνευματικά τον εαυτό μας σε μια πορεία, ελκυόμενοι από την ταπεινότητα Εκείνου που ενανθρώπισε για να συναντήσει κάθε άνθρωπο. Και ανακαλύπτουμε ότι Αυτός μας αγαπά τόσο πολύ ώστε να ενωθεί μαζί μας, για να μπορέσουμε κι εμείς να ενωθούμε μαζί Του.
Με την Επιστολή αυτή θα ήθελα να ενισχύσω την όμορφη παράδοση των οικογενειών μας, που τις ημέρες πριν τα Χριστούγεννα ετοιμάζουν τη φάτνη. Όπως ταυτόχρονα θα ήθελα να στηρίξω το έθιμο του στολισμού της στους χώρους εργασίας, στα σχολεία, στα νοσοκομεία, στις φυλακές, στις πλατείες… Η φάτνη είναι πράγματι μια άσκηση δημιουργικής φαντασίας, η οποία χρησιμοποιεί τα πιο ποικίλα υλικά για τη δημιουργία μικρών αριστουργημάτων τέχνης. Κάποιος τη μαθαίνει ήδη από παιδί: όταν ο μπαμπάς και η μαμά, μαζί με τους παππούδες και τις γιαγιάδες, μεταδίδουν αυτή τη χαρούμενη συνήθεια, η οποία περικλείει μια πλούσια λαϊκή πνευματικότητα. Εύχομαι αυτή η πρακτική να μην σταματήσει ποτέ. Αντιθέτως, ελπίζω ότι εκεί όπου αυτή έχει ατονίσει, να μπορέσει να επανέλθει και να αναζωογονηθεί.
- Η αρχή της φάτνης βρίσκει επιβεβαίωση σε μερικές ευαγγελικές λεπτομέρειες της Γέννησης του Ιησού στη Βηθλεέμ. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς λέει απλώς ότι η Μαρία «γέννησε τον υιό της τον πρωτότοκο, τον σπαργάνωσε και τον ξάπλωσε στη φάτνη, διότι δεν βρήκαν μέρος στο πανδοχείο» (2,7). Ο Ιησούς αποτίθεται σε μια φάτνη, η οποία στα λατινικά ονομάζεται praesepium.
Εισερχόμενος σε αυτό τον κόσμο, ο Υιός του Θεού βρίσκει θέση εκεί όπου τα ζώα πηγαίνουν να φάνε. Ο σανός γίνεται το πρώτο κρεβάτι για Εκείνον ο οποίος θα ονομαστεί «άρτος που κατέβηκε από τον ουρανό» (Ιω 6,41). Ένας συμβολισμός τον οποίο ο Άγιος Αυγουστίνος, μαζί με άλλους Πατέρες, είχε αντιληφθεί όταν έγραφε: «Ξάπλωσε σε μια φάτνη και έγινε τροφή μας» (Λόγος 189,4). Στην πραγματικότητα, η φάτνη περικλείει διάφορα μυστήρια της ζωής του Ιησού τα οποία γίνονται οικεία στην καθημερινή ζωή μας.
Αλλά ας έλθουμε αμέσως στην αρχή της φάτνης, όπως εμείς την εννοούμε. Πηγαίνουμε νοερά στο Greccio, στην κοιλάδα Reatina, όπου ο Άγιος Φραγκίσκος σταμάτησε προερχόμενος πιθανόν από τη Ρώμη, όπου στις 29 Νοεμβρίου 1223 είχε λάβει από τον Πάπα Ονώριο Γ’ την επιβεβαίωση του Κανονισμού για το Μοναχικό του Τάγμα. Μετά το προσκύνημά του στους Αγίους Τόπους, εκείνα τα σπήλαια της κοιλάδας Reatina του θύμισαν με ιδιαίτερο τρόπο το τοπίο της Βηθλεέμ. Και είναι πιθανόν ο Φτωχούλης της Ασίζης να είχε εντυπωσιαστεί στη Ρώμη, στη Βασιλική της Παναγίας της Μείζονος, από τα ψηφιδωτά με την αναπαράσταση της Γέννησης του Ιησού, ακριβώς δίπλα από το μέρος όπου, σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, φυλάσσονται τα ξύλινα αποτμήματα της φάτνης.
Οι Φραγκισκανικές Πηγές διηγούνται λεπτομερώς τι συνέβη στο Greccio. Δεκαπέντε ημέρες πριν τα Χριστούγεννα, ο Φραγκίσκος κάλεσε έναν άνθρωπο του τόπου, τον Ιωάννη, και τον παρακάλεσε να τον βοηθήσει να εκπληρώσει μια επιθυμία του: «Θα ήθελα να αναπαραστήσω το Βρέφος της Βηθλεέμ, και κατά κάποιο τρόπο να δω με τα μάτια του σώματος τις δυσκολίες στις οποίες βρέθηκε από την έλλειψη των απαραίτητων για ένα νεογέννητο, πώς ήταν ξαπλωμένο σε ένα παχνί, στα άχυρα, ανάμεσα σε ένα βόδι κι ένα γαϊδουράκι». [1] Μόλις τον άκουσε, ο πιστός φίλος πήγε αμέσως να ετοιμάσει όλα όσα χρειάζονταν στον τόπο που είχε οριστεί, σύμφωνα με την επιθυμία του Αγίου. Στις 25 Δεκεμβρίου έφθασαν στο Greccio πολλοί Φραγκισκανοί αδελφοί από διάφορα μέρη, και ήλθαν και άνδρες και γυναίκες από τις κατοικίες της περιοχής, φέρνοντας λουλούδια και κρατώντας δάδες για να φωτίσουν εκείνη την αγία νύχτα. Όταν έφθασε ο Φραγκίσκος, βρήκε τη φάτνη με τον σανό, ένα βόδι και το γαϊδουράκι. Ο συγκεντρωμένος κόσμος εξέφρασε μια ανείπωτη χαρά, την οποία δεν είχε γευτεί ποτέ πριν, μπροστά στη σκηνή της Γέννησης. Έπειτα ο ιερέας, πάνω από τη φάτνη, τέλεσε με επισημότητα τη Θεία Ευχαριστία, δείχνοντας τον δεσμό που υπάρχει ανάμεσα στην Ενσάρκωση του Υιού του Θεού και τη Θεία Ευχαριστία. Σε εκείνη την περίσταση, στο Greccio, δεν υπήρχαν ομοιώματα: η φάτνη υλοποιήθηκε και βιώθηκε από όσους ήταν παρόντες. [2]
Έτσι γεννήθηκε η παράδοσή μας: όλοι γύρω από το σπήλαιο και πλήρεις από χαρά, χωρίς πια καμία απόσταση ανάμεσα στο συντελούμενο γεγονός και όσων γίνονταν συμμέτοχοι στο μυστήριο.
Ο πρώτος βιογράφος του Αγίου Φραγκίσκου, Θωμάς da Celano, θυμάται ότι εκείνο το βράδυ, στην απλή και συγκινητική σκηνή προστέθηκε το δώρο ενός θαυμαστού οράματος: ένας από τους παρόντες είδε να είναι ξαπλωμένο στη φάτνη το ίδιο το Θείο Βρέφος. Από εκείνη τη φάτνη των Χριστουγέννων του 1223, «καθένας επέστρεψε στο σπίτι του πλημμυρισμένος από ανείπωτη χαρά». [3]
- Ο Άγιος Φραγκίσκος, με την απλότητα αυτού του σημείου, επιτέλεσε ένα μεγάλο έργο ευαγγελισμού. Η διδασκαλία του διείσδυσε στις καρδιές των χριστιανών και παραμένει μέχρι τις ημέρες μας ως μια γνήσια μορφή παρουσίασης της ωραιότητας της πίστης μας με απλότητα. Από την άλλη πλευρά, ο ίδιος ο τόπος όπου πραγματοποιήθηκε η σύνθεση της πρώτης φάτνης, εκφράζει και προξενεί αυτά τα συναισθήματα. Το Greccio γίνεται καταφύγιο για την ψυχή η οποία κρύβεται στον βράχο για να αφεθεί να περιβληθεί από τη σιωπή.
Γιατί η φάτνη προξενεί τόσο θαυμασμό και μας συγκινεί; Προπάντων διότι φανερώνει την τρυφερότητα του Θεού. Αυτός, ο Δημιουργός του σύμπαντος, χαμηλώνει στη δική μας μικρότητα. Το δώρο της ζωής, που παραμένει μυστηριώδες για μας, μας γοητεύει ακόμη περισσότερο βλέποντας ότι Αυτός, ο οποίος γεννήθηκε από τη Μαρία, είναι η πηγή και το στήριγμα κάθε ζωής. Στον Ιησού, ο Πατέρας μάς έδωσε έναν αδελφό που έρχεται να μας αναζητήσει όταν είμαστε αποπροσανατολισμένοι και χάνουμε την κατεύθυνση· έναν πιστό φίλο που είναι πάντοτε κοντά μας· μας έδωσε τον Υιό Του που μας συγχωρεί και μας ανασηκώνει από την αμαρτία.
Η σύνθεση της φάτνης στα σπίτια μας, μάς βοηθάει να ξαναζήσουμε την ιστορία που βιώθηκε στη Βηθλεέμ. Φυσικά, τα Ευαγγέλια παραμένουν πάντοτε η πηγή που επιτρέπει σε κάποιον να γνωρίσει και να μελετήσει με προσοχή αυτό το Γεγονός. Η αναπαράστασή του στη φάτνη βοηθάει να φανταστούμε τις σκηνές, δονεί τα συναισθήματά μας, μας καλεί να νιώσουμε ότι κι εμείς εμπλεκόμαστε στην ιστορία της σωτηρίας, ότι είμαστε σύγχρονοι του γεγονότος, το οποίο είναι ζωντανό και επίκαιρο στα πιο ποικίλα ιστορικά και πολιτιστικά περιβάλλοντα.
Όλως ιδιαιτέρως, ήδη από την Φραγκισκανική προέλευσή της, η φάτνη είναι μια πρόσκληση να “αισθανθούμε”, να “αγγίξουμε” τη φτώχεια, την οποία ο Υιός του Θεού επέλεξε για τον εαυτό του κατά την ενσάρκωσή του. Και έτσι, εμμέσως, είναι ένα κάλεσμα να τον ακολουθήσουμε στον δρόμο της ταπεινοφροσύνης, της φτώχειας, της κένωσης, που από τη φάτνη της Βηθλεέμ οδηγεί στον Σταυρό. Είναι μια έκκληση να τον συναντήσουμε και να τον υπηρετήσουμε με ευσπλαχνία στο πρόσωπο των αδελφών μας που έχουν περισσότερη ανάγκη (βλ. Μτ 25,31-46).
- Θα ήθελα τώρα να περάσουμε στην εξέταση των διαφόρων σημείων της φάτνης για να συλλάβουμε το νόημα που κλείνουν μέσα τους. Κατά πρώτον, αναπαριστούμε το πλαίσιο του έναστρου ουρανού μέσα στο σκοτάδι και τη γαλήνη της νύχτας. Δεν είναι μόνο από πιστότητα στην ευαγγελική αφήγηση που το κάνουμε αυτό, αλλά και για τη σημασία που έχει. Ας σκεφτούμε πόσες φορές η νύχτα περιβάλλει τη ζωή μας. Λοιπόν, ακόμη και σε αυτές τις στιγμές, ο Θεός δεν μας αφήνει μόνους, αλλά είναι παρών για να απαντήσει στα καθοριστικά ερωτήματα σχετικά με το νόημα της ύπαρξής μας: ποιος είμαι εγώ; Από πού έρχομαι; Γιατί γεννήθηκα αυτή τη χρονική περίοδο; Γιατί αγαπώ; Γιατί υποφέρω; Γιατί θα πεθάνω; Για να δώσει απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, ο Θεός έγινε άνθρωπος. Η εγγύτητά του φέρνει φως εκεί όπου υπάρχει σκότος και φωτίζει όσους διασχίζουν το σκοτάδι του πόνου (βλ. Λκ 1,79).
Αξίζει επίσης να γίνει λόγος για τα τοπία που αποτελούν μέρος της φάτνης και συχνά αναπαριστούν ερείπια παλαιών οικιών και μεγάρων, που σε ορισμένες περιπτώσεις αντικαθιστούν το σπήλαιο της Βηθλεέμ και γίνονται η κατοικία της Αγίας Οικογένειας. Αυτά τα ερείπια φαίνεται πως εμπνέονται από την Legenda Aurea του Δομινικανού Jacopo da Varazze (13ος αιώνας), όπου διαβάζουμε για μια παγανιστική πεποίθηση, σύμφωνα με την οποία ο ναός της Ειρήνης στη Ρώμη θα κατέρρεε όταν μια παρθένος θα γεννούσε. Αυτά τα ερείπια είναι προπάντων το ορατό σημείο της παρακμάζουσας ανθρωπότητας, όλων όσων οδηγούνται στην καταστροφή και υποδηλώνουν κάτι που έχει φθαρεί και πέσει σε μαρασμό. Αυτή η σκηνογραφία λέει ότι ο Ιησούς είναι η νεότητα εν μέσω ενός παλαιού κόσμου, και έχει έλθει για να θεραπεύσει και να ανοικοδομήσει, για να επαναφέρει τη ζωή μας και τον κόσμο μας πίσω στην πρωταρχική τους λάμψη.
- Πόση συγκίνηση θα πρέπει να μας συνοδεύει καθώς τοποθετούμε τα βουνά, τα ρυάκια, τα πρόβατα και τους βοσκούς στη φάτνη! Με αυτό τον τρόπο θυμόμαστε, όπως είχαν προαναγγείλει οι προφήτες, ότι όλη η πλάση συμμετέχει στον εορτασμό της έλευσης του Μεσσία. Οι άγγελοι και το λαμπρό αστέρι είναι το σημείο ότι και εμείς καλούμαστε να βάλουμε τον εαυτό μας σε μια πορεία για να φτάσουμε στο σπήλαιο και να προσκυνήσουμε τον Κύριο.
«Ας πάμε μέχρι τη Βηθλεέμ, να δούμε αυτό το γεγονός που ο Κύριος μας έκανε γνωστό» (Λκ 2,15): έτσι λένε οι βοσκοί μετά το χαρμόσυνο μήνυμα των αγγέλων. Είναι μια πολύ όμορφη διδασκαλία που έρχεται σε μας μέσα στην απλότητα της περιγραφής. Σε αντίθεση με τόσους ανθρώπους που προτίθενται να κάνουν χιλιάδες άλλα πράγματα, οι βοσκοί γίνονται οι πρώτοι μάρτυρες του ουσιώδους, δηλαδή της σωτηρίας η οποία μας δωρίζεται. Είναι οι πιο ταπεινοί και οι πιο φτωχοί που ξέρουν να καλωσορίσουν το γεγονός της Ενσάρκωσης. Στον Θεό, ο οποίος έρχεται να μας συναντήσει στο πρόσωπο του Θείου Βρέφους, οι βοσκοί ανταποκρίνονται βάζοντας τον εαυτό τους σε μια πορεία και πηγαίνοντας προς Αυτόν, για μια συνάντηση αγάπης, ευγνωμοσύνης και θάμβους. Είναι ακριβώς αυτή η συνάντηση ανάμεσα στον Θεό και τα παιδιά του, χάρη στον Ιησού, που δίνει ζωή στη θρησκεία μας και συντελεί στη διαμόρφωση της ξεχωριστής ομορφιάς της, η οποία διαφαίνεται όλως ιδιαιτέρως στη φάτνη.
- Στις φάτνες μας συνήθως τοποθετούμε αρκετά συμβολικά ομοιώματα. Πριν απ’ όλα, εκείνα των επαιτών και των ανθρώπων που δεν γνωρίζουν άλλη αφθονία, εκτός από εκείνη της καρδιάς. Και αυτοί επίσης στέκονται πολύ κοντά στο Θείο Βρέφος δικαιωματικά, χωρίς να μπορεί κανείς να τους διώξει ή να τους απομακρύνει από ένα παχνί τόσο φτωχικό, ώστε οι φτωχοί γύρω του να μην αποτελούν καθόλου παραφωνία. Αντιθέτως, οι φτωχοί είναι οι προνομιούχοι αυτού του μυστηρίου και, συχνά, αυτοί που περισσότερο καταφέρνουν να αναγνωρίσουν την παρουσία του Θεού ανάμεσά μας.
Οι φτωχοί και οι απλοϊκοί άνθρωποι στη φάτνη υπενθυμίζουν ότι ο Θεός γίνεται άνθρωπος για εκείνους που περισσότερο αισθάνονται την ανάγκη της αγάπης του και ζητούν την εγγύτητά του. Ο Ιησούς, ο «πράος και ταπεινός στην καρδιά» (Μτ 11,29), γεννήθηκε φτωχός, έζησε μια απλή ζωή για να μας διδάξει να αναζητούμε το ουσιώδες και από αυτό να ζούμε. Από τη φάτνη προβάλλει ξεκάθαρο το μήνυμα ότι δεν μπορούμε να αφήσουμε τον εαυτό μας να εξαπατηθεί από τον πλούτο και από τις τόσες εφήμερες προτάσεις ευτυχίας. Το ανάκτορο του Ηρώδη βρίσκεται στο παρασκήνιο, κλειστό και κωφό στην αναγγελία της χαράς. Με τη Γέννησή του στη φάτνη, ο ίδιος ο Θεός ξεκινά τη μόνη αληθινή επανάσταση που δίνει ελπίδα και αξιοπρέπεια στους απόκληρους, τους περιθωριοποιημένους: την επανάσταση της αγάπης, την επανάσταση της τρυφερότητας. Από τη φάτνη, ο Ιησούς διακηρύσσει, με ήπια δύναμη, την έκκληση για το από κοινού μοίρασμα με τους τελευταίους των ανθρώπων ως τον δρόμο προς έναν κόσμο πιο ανθρώπινο και πιο αδελφικό, στον οποίο κανείς δεν αποκλείεται, ούτε περιθωριοποιείται.
Συχνά, στα παιδιά – αλλά και στους ενήλικες! – αρέσει να προσθέτουν στη φάτνη άλλα ομοιώματα, τα οποία φαίνεται να μην έχουν καμία σχέση με τις διηγήσεις του Ευαγγελίου. Κι όμως, αυτή η φαντασία έχει σκοπό να εκφράσει ότι σε αυτόν τον νέο κόσμο που εγκαινιάστηκε από τον Ιησού υπάρχει χώρος για ό,τι είναι ανθρώπινο και για κάθε πλάσμα. Από τον βοσκό ως τον σιδερά, από τον φούρναρη ως τους μουσικούς, από τις γυναίκες που φέρνουν τις στάμνες του νερού ως τα παιδιά που παίζουν…: όλα αυτά αντιπροσωπεύουν την αγιότητα της καθημερινής ζωής, τη χαρά να κάνεις με εκπληκτικό τρόπο τα καθημερινά πράγματα, όταν ο Ιησούς μοιράζεται μαζί μας τη θεϊκή ζωή του.
- Βαθμηδόν η φάτνη μάς οδηγεί στο σπήλαιο, όπου βρίσκουμε τα ομοιώματα της Μαρίας και του Ιωσήφ. Η Μαρία είναι μια νεαρή μητέρα που κοιτάζει με θαυμασμό το παιδί της και το δείχνει σε όσους έρχονται να το επισκεφθούν. Το ομοίωμά της μας κάνει να σκεφτούμε το μεγάλο μυστήριο στο οποίο συμμετείχε αυτή η κοπέλα, όταν ο Θεός χτύπησε την πόρτα της άσπιλης καρδιάς της. Στο μήνυμα του αγγέλου που της ζητούσε να γίνει η μητέρα του Θεού, η Μαρία ανταποκρίθηκε με πλήρη και ολοκληρωτική υπακοή. Τα λόγια της: «Είμαι μια δούλη του Κυρίου· ας γίνει το θέλημά του σ’ εμένα όπως μου το είπες» (Λκ 1,38), είναι για όλους μας η μαρτυρία για το πώς να αφήσουμε τον εαυτό μας να εγκαταλειφθεί με εμπιστοσύνη στο θέλημα του Θεού. Με το δικό της “ναι” η Μαρία γινόταν μητέρα του Υιού του Θεού χωρίς να χάσει την παρθενία της, αλλά αντιθέτως καθαγιάζοντάς την χάρη σε Αυτόν. Σε εκείνη βλέπουμε την Θεοτόκο, η οποία δεν κρατά τον Υιό της μόνο για τον εαυτό της, αλλά ζητά από όλους να υπακούσουν στον λόγο του και να τον βάλουν σε εφαρμογή (βλ. Ιω 2, 5).
Δίπλα στη Μαρία, σε μια στάση προστασίας του Βρέφους και της μητέρας του, βρίσκεται ο Άγιος Ιωσήφ. Συνήθως παριστάνεται με το ραβδί στο χέρι, και μερικές φορές ακόμη κρατώντας έναν λύχνο. Ο Άγιος Ιωσήφ επιτελεί έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή του Ιησού και της Μαρίας. Αυτός είναι ο φύλακας που δεν κουράζεται ποτέ να προστατεύει την οικογένειά του. Όταν ο Θεός θα τον προειδοποιήσει για την απειλή του Ηρώδη, δεν θα διστάσει να ξεκινήσει το ταξίδι και να μεταναστεύσει στην Αίγυπτο (βλ. Μτ 2,13-15). Και αφού περάσει ο κίνδυνος, θα ξαναφέρει την οικογένεια στη Ναζαρέτ, όπου θα είναι ο πρώτος παιδαγωγός του μικρού και εφήβου Ιησού. Ο Ιωσήφ έφερνε μέσα στην καρδιά του το μεγάλο μυστήριο που περιέβαλλε τον Ιησού και τη σύζυγό του Μαρία, και ως δίκαιος άνθρωπος εναπόθετε συνεχώς τον εαυτό του στο θέλημα του Θεού και το πραγματοποιούσε.
- Η καρδιά της φάτνης αρχίζει να πάλλεται όταν, τα Χριστούγεννα, εναποθέτουμε εκεί το ομοίωμα του Θείου Βρέφους. Ο Θεός παρουσιάζεται έτσι, με τη μορφή ενός βρέφους, για να τον δεχτούμε και να τον πάρουμε στην αγκαλιά μας. Στην αδυναμία και την ευαλωτότητα κρύβει τη δύναμή του, η οποία δημιουργεί και μεταμορφώνει τα πάντα. Φαίνεται αδύνατον, κι όμως έτσι είναι: στον Ιησού ο Θεός ήταν βρέφος και σε αυτή την κατάσταση θέλησε να αποκαλύψει το μεγαλείο της αγάπης του, η οποία φανερώνεται με ένα χαμόγελο και απλώνοντας τα χέρια του προς κάθε άνθρωπο.
Η γέννηση ενός παιδιού προκαλεί χαρά και θαυμασμό, διότι μας θέτει μπροστά στο μεγάλο μυστήριο της ζωής. Βλέποντας να λάμπουν τα μάτια των νεαρών ζευγαριών μπροστά στο νεογέννητο παιδί τους, καταλαβαίνουμε τα συναισθήματα της Μαρίας και του Ιωσήφ, οι οποίοι βλέποντας τον μικρό Ιησού αντιλαμβάνονταν την παρουσία του Θεού στη ζωή τους.
«Η ζωή πράγματι φανερώθηκε» (Α’Ιω 1,2): έτσι ο Απόστολος Ιωάννης συνοψίζει το μυστήριο της Ενσάρκωσης. Η φάτνη μάς κάνει να δούμε, μας κάνει να αγγίξουμε αυτό το μοναδικό και εκπληκτικό γεγονός που άλλαξε τον ρου της ιστορίας, και με αφετηρία αυτό το γεγονός αριθμούμε τα έτη, πριν και μετά τη γέννηση του Χριστού.
Ο τρόπος με τον οποίο ο Θεός ενεργεί, σχεδόν μας σαστίζει, επειδή φαίνεται αδύνατον Αυτός να αρνηθεί τη δόξα του για να γίνει άνθρωπος σαν εμάς. Τι έκπληξη να βλέπουμε τον Θεό να λαμβάνει τη δική μας συμπεριφορά: να κοιμάται, να παίρνει γάλα από τη μητέρα του, να κλαίει και να παίζει σαν όλα τα παιδιά! Όπως πάντοτε, ο Θεός αποσυντονίζει, είναι απρόβλεπτος, συνεχώς έξω από τον δικό μας προγραμματισμό. Συνεπώς η φάτνη, ενώ μας δείχνει τον Θεό έτσι όπως εισήλθε στον κόσμο, μας προκαλεί να σκεφτούμε τη ζωή μας τοποθετημένη μέσα στη ζωή του Θεού· μας προσκαλεί να γίνουμε μαθητές του, αν θέλουμε να προσεγγίσουμε το ουσιαστικό νόημα της ζωής.
- Όταν πλησιάζει η εορτή των Θεοφανίων, εναποθέτονται στη φάτνη τα τρία ομοιώματα των Μάγων. Παρατηρώντας τον αστέρα, εκείνοι οι σοφοί και πλούσιοι άρχοντες της Ανατολής ξεκίνησαν την πορεία τους προς τη Βηθλεέμ για να γνωρίσουν τον Ιησού, και να του προσφέρουν ως δώρο χρυσάφι, λιβάνι και σμύρνα. Αυτά τα δώρα επίσης έχουν μια αλληγορική σημασία: το χρυσάφι τιμά τη βασιλική ιδιότητα του Ιησού· το λιβάνι τη θεότητά Του· η σμύρνα την αγία ανθρώπινη φύση Του, που θα γνωρίζει τον θάνατο και την ταφή.
Κοιτάζοντας αυτή τη σκηνή στη φάτνη, καλούμαστε να σκεφτούμε την ευθύνη που έχει κάθε χριστιανός να είναι κήρυκας του Ευαγγελίου. Καθένας από εμάς γίνεται αγγελιαφόρος των Καλών Νέων σε όσους είναι στον δρόμο μας, μαρτυρώντας τη χαρά πως συναντήσαμε τον Ιησού και την αγάπη του με συγκεκριμένες πράξεις ευσπλαχνίας.
Οι Μάγοι διδάσκουν ότι μπορεί κανείς να ξεκινήσει από μακριά για να φτάσει στον Χριστό. Είναι πλούσιοι άνθρωποι, σοφοί ξένοι, διψασμένοι για το άπειρο, οι οποίοι ξεκινούν για ένα μακρινό και επικίνδυνο ταξίδι που τους φέρνει ως τη Βηθλεέμ (βλ. Mτ 2,1-12). Όταν βρίσκονται μπροστά στον Βασιλέα-Βρέφος μια μεγάλη χαρά τους διαπερνά. Δεν αφήνουν τον εαυτό τους να σκανδαλιστεί από τη φτώχεια του περιβάλλοντος χώρου· δεν διστάζουν να πέσουν στα γόνατά και να τον προσκυνήσουν. Μπροστά σε Αυτόν καταλαβαίνουν ότι ο Θεός, όπως ρυθμίζει με κυρίαρχη σοφία την πορεία των αστέρων, έτσι καθοδηγεί την πορεία της ιστορίας, εκθρονίζοντας τους ισχυρούς και ανυψώνοντας τους ταπεινούς. Και ασφαλώς, αφού επέστρεψαν στη χώρα τους, διηγήθηκαν αυτήν την εκπληκτική συνάντηση με τον Μεσσία, εγκαινιάζοντας το ταξίδι του Ευαγγελίου ανάμεσα στα έθνη.
- Μπροστά στη φάτνη, ο νους πηγαίνει ευχαρίστως στον καιρό που ήμασταν παιδιά και περιμέναμε με ανυπομονησία να τη στολίσουμε. Αυτές οι αναμνήσεις μας οδηγούν να συνειδητοποιήσουμε εκ νέου τη μεγάλη δωρεά που μας έγινε με τη μετάδοση της πίστης σ’ εμάς· και ταυτόχρονα μας κάνουν να νιώθουμε το καθήκον να συμμετάσχουν τα παιδιά και τα εγγόνια μας στην ίδια εμπειρία. Δεν έχει σημασία πώς στολίζεται η φάτνη: μπορεί να είναι πάντοτε η ίδια ή να τροποποιείται κάθε χρόνο· αυτό που έχει σημασία είναι αυτή να μιλάει στη ζωή μας. Παντού και υπό οποιαδήποτε μορφή, η φάτνη διηγείται την αγάπη του Θεού, του Θεού που έγινε βρέφος, για να μας πει πόσο κοντά είναι σε κάθε άνθρωπο, σε όποια κατάσταση και αν βρίσκεται.
Αγαπητοί αδελφοί, η φάτνη αποτελεί μέρος της γλυκιάς και απαιτητικής διαδικασίας μετάδοσης της πίστης. Αρχίζοντας από την παιδική ηλικία και έπειτα σε κάθε περίοδο της ζωής, μας εκπαιδεύει να ατενίζουμε τον Ιησού, να αισθανόμαστε την αγάπη του Θεού για μας, να νιώθουμε και να πιστεύουμε ότι ο Θεός είναι μαζί μας και εμείς είμαστε μαζί Του, όλοι παιδιά και αδελφοί χάρη σ’ εκείνο το Βρέφος, Υιό του Θεού και της Παρθένου Μαρίας. Και να νιώθουμε ότι σε αυτό έγκειται η ευτυχία. Στα ίχνη του Αγίου Φραγκίσκου, ας ανοίξουμε την καρδιά σε αυτή την απλή χάρη, ας αφήσουμε από τον θαυμασμό να γεννηθεί μια ταπεινή προσευχή: το δικό μας “ευχαριστώ” στον Θεό, ο οποίος θέλησε να μοιραστεί μαζί μας τα πάντα για να μην μας αφήσει ποτέ μόνους μας.
Δόθηκε στο Greccio, στο Ιερό Προσκύνημα της Φάτνης, την 1η Δεκεμβρίου 2019, εβδόμου έτους της Ποντιφικής μου διακονίας.
Φραγκίσκος
Μετάφραση: +Ν
____________________
[1] Θωμάς da Celano, Vita Prima, 84: Fonti Francescane (FF), αρ. 468.
[2] Βλ, αυτόθι, 85: FF, αρ. 469.
[3] Αυτόθι, 86: FF, αρ. 470.