ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΤΕΡΑ
ΓΙΑ ΤΗ 27η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ
(11 Φεβρουαρίου 2019).
«Δωρεάν λάβατε, δωρεάν και να δίνετε» (Μτ. 10,8)
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές,
«Δωρεάν λάβατε, δωρεάν και να δίνετε» (Μτ. 10,8). Αυτά είναι τα λόγια που απηύθυνε ο Ιησούς στους αποστόλους, όταν τους απέστειλε να διαδώσουν το Ευαγγέλιο, ώστε η Βασιλεία του να διαδίδεται μέσα από πράξεις δωρεάν αγάπης.
Επ’ ευκαιρία της 27ης Παγκόσμιας Ημέρας του Ασθενούς, που θα τελεστεί με επισημότητα στην Καλκούτα της Ινδίας, στις 11 Φεβρουαρίου, η Εκκλησία, Μητέρα όλων των παιδιών της, προπάντων των ασθενών, υπενθυμίζει πως οι πράξεις της δωρεάν προσφοράς, όπως αυτές του Καλού Σαμαρείτη, είναι η πιο αξιόπιστη οδός ευαγγελισμού. Η φροντίδα των ασθενών απαιτεί επαγγελματισμό και τρυφερότητα, πράξεις ανιδιοτελείς, άμεσες και απλές, όπως το χάδι, μέσα από τις οποίες κάνουμε τον άλλο να αισθανθεί ότι είναι “αγαπητός”.
Η ζωή είναι δώρο του Θεού, καθώς διδάσκει ο Άγιος Παύλος: «Τι έχεις που να μην το έλαβες;» (1 Κορ. 4,7). Και ακριβώς επειδή είναι δώρο, η ύπαρξη δεν μπορεί να θεωρείται ένα απλό απόκτημα ή μια ιδιωτική ιδιοκτησία, προπάντων έναντι των επιτευγμάτων της ιατρικής και της βιοτεχνολογίας, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν τον άνθρωπο να υποκύψει στον πειρασμό να χειραγωγήσει το “δένδρο της ζωής” (βλ. Γεν. 3,24).
Όσον αφορά τη λογική “των αποβλήτων της ζωής” και της αδιαφορίας, επείγομαι να διαβεβαιώσω πως η προσφορά μπορεί να αποτελέσει υπόδειγμα, ικανό να αντιπαλέψει τον σημερινό ατομικισμό και τον κοινωνικό κατακερματισμό, προωθώντας νέες σχέσεις και διάφορες μορφές ανθρώπινης συνεργασίας μεταξύ λαών και πολιτισμών. Ο διάλογος, που τίθεται ως προϋπόθεση της προσφοράς, ανοίγει νέους ορίζοντες ανθρώπινης ανάπτυξης και εξέλιξης, ικανούς να σπάσουν τα εδραιωμένα σχήματα άσκησης εξουσίας μέσα στην κοινωνία. Τα να προσφέρεις, δεν ταυτίζεται με την πράξη να χαρίσεις κάτι, διότι μπορείς να πεις ότι προσφέρεις μόνο όταν δίνεις τον εαυτό σου. Η γνήσια και ολοκληρωμένη προσφορά δεν μπορεί να αναχθεί σε μια απλή μεταβίβαση ιδιοκτησίας ή ενός αντικειμένου. Η προσφορά αυτή διαφοροποιείται από το να χαρίσεις κάτι, επειδή ακριβώς εμπεριέχει τη δωρεά του εαυτού, που προϋποθέτει την επιθυμία εδραίωσης μιας σχέσης. Είναι λοιπόν η δωρεά αυτή πριν απ’ όλα αμοιβαία αναγνώριση, που συνιστά τον απαραίτητο χαρακτήρα του κοινωνικού δεσμού. Υπάρχει σ’ αυτήν η αντανάκλαση της αγάπης του Θεού, η οποία κορυφώνεται στη σάρκωση του Υιού του Ιησού και στη διάχυση του Αγίου Πνεύματος.
Κάθε άνθρωπος είναι φτωχός, γεμάτος ανάγκες, ενδεής. Όταν γεννιόμαστε, για να ζήσουμε, έχουμε ανάγκη της φροντίδας των γονιών μας, και έτσι σε κάθε στάδιο της ζωής, ο καθένας από εμάς δεν θα μπορέσει ποτέ να απελευθερωθεί ολότελα από την ανάγκη και από τη βοήθεια του άλλου, δεν θα μπορέσει ποτέ να απομακρύνει από επάνω του το όριο της αδυναμίας εμπρός σε κάποιον ή σε κάτι. Είναι και αυτό μια κατάσταση που χαρακτηρίζει το είναι μας ως «πλάσματα». Η τίμια αναγνώριση αυτής της αλήθειας, μας καλεί να παραμένουμε ταπεινοί και να εφαρμόζουμε με θάρρος την αλληλεγγύη ως αρετή απαραίτητη της ύπαρξής μας.
Η επίγνωση αυτή μας ωθεί να ενεργήσουμε με υπευθυνότητα, προσανατολισμένοι προς ένα καλό που είναι άρρηκτα προσωπικό και συλλογικό. Μόνο όταν ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται τον εαυτό του όχι σαν έναν κόσμο ξεχωριστό, αλλά ως έναν κόσμο από τη φύση του συνδεδεμένο με όλους τους άλλους, τους οποίους πρωταρχικά αισθάνεται ως «αδελφούς», τότε είναι εφικτή μια κοινωνική και αλληλέγγυα πράξη προσανατολισμένη στο κοινό αγαθό. Δεν πρέπει να φοβόμαστε να αναγνωρίσουμε πως έχουμε ανάγκη και είμαστε ανίκανοι να παράσχουμε στον εαυτό μας ό,τι μας είναι απαραίτητο, διότι από μόνοι μας, και με τις δικές μας μόνο δυνάμεις, δεν μπορούμε να υπερβούμε τα όρια του ανθρώπου. Να μη φοβόμαστε αυτή την αναγνώριση, διότι ο ίδιος ο Θεός, μέσω του Ιησού, έσκυψε (πρβλ. Φιλ. 2,8) και σκύβει επάνω μας, επάνω στη φτώχεια μας, για να μας βοηθήσει και να μας χαρίσει τα αγαθά, τα οποία από μόνοι μας δεν θα μπορούσαμε να έχουμε.
Στην παρούσα περίσταση του επισήμου εορτασμού στην Ινδία, με χαρά και θαυμασμό θέλω να υπενθυμίσω τη μορφή της Αγίας Μητέρας Τερέζας της Καλκούτας, υπόδειγμα αγάπης, η οποία κατέστησε ορατή την αγάπη του Θεού για τους φτωχούς και τους αρρώστους. Όπως διαβεβαίωνα επ’ ευκαιρία της αγιωνυμίας της, «η Μητέρα Τερέζα, καθ’ όλη τη ζωή της, υπήρξε γενναιόδωρη χορηγός της θείας ευσπλαχνίας με το να είναι διαθέσιμη για όλους μέσω της υποδοχής και της υπεράσπισης της ανθρώπινης ζωής, τόσο της αγέννητης όσο και της εγκαταλελειμμένης και της αποβληθείσας. (…) Έσκυψε επάνω στα καταβεβλημένα πρόσωπα που είχαν αφεθεί να πεθάνουν στις άκρες των δρόμων, αναγνωρίζοντας την αξιοπρέπεια που ο Θεός είχε δώσει σε αυτά. Κατάφερε να ακουστεί η φωνή της από τους ισχυρούς της γης, ώστε να αναγνωρίσουν την υπαιτιότητά τους για τα εγκλήματα (…) της φτώχειας που οι ίδιοι δημιούργησαν. Η ευσπλαχνία ήταν για εκείνην το “αλάτι” που έδινε γεύση σε κάθε έργο της, και το “φως” που φώτιζε τα σκοτάδια αυτών που δεν είχαν πια ούτε δάκρυα για να κλάψουν τη φτώχεια τους και τον πόνο. Η αποστολή της στις περιφέρειες των πόλεων και στην κάλυψη των ψυχικών αναγκών των πασχόντων, παραμένει στις μέρες μας μια εύγλωττη μαρτυρία της εγγύτητας του Θεού στους πιο φτωχούς μεταξύ των φτωχών» (Ομιλία, 4 Σεπτεμβρίου 2016).
Η Αγία Μητέρα Τερέζα μάς βοηθάει να κατανοήσουμε ότι το μοναδικό κριτήριο της φιλανθρωπικής μας δράσης πρέπει να είναι η δωρεάν αγάπη όλων, χωρίς διακρίσεις γλώσσας, κουλτούρας, εθνικότητας ή θρησκείας. Το παράδειγμά της συνεχίζει να μας οδηγεί στο να ανοίγουμε ορίζοντες χαράς και ελπίδας για την ανθρωπότητα, που έχει ανάγκη από κατανόηση και τρυφερότητα, προπάντων γι’ αυτούς που υποφέρουν.
Η δωρεάν προσφορά προς τον άνθρωπο είναι το προζύμι των εθελοντών, οι οποίοι έχουν τεράστια σημασία στον κοινωνικο-υγειονομικό τομέα και ζουν με εύγλωττο τρόπο την πνευματικότητα του Καλού Σαμαρείτη. Ευχαριστώ και ενθαρρύνω όλες τις οργανώσεις εθελοντισμού, που αφοσιώνονται στη μεταφορά και τη βοήθεια των πασχόντων, καθώς επίσης και τις οργανώσεις που φροντίζουν για τις δωρεές αίματος, ιστών και οργάνων. Ένας ιδιαίτερος τομέας, στον οποίον η παρουσία σας εκφράζει την προσοχή της Εκκλησίας, είναι αυτός της προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών, προπάντων αυτών που πάσχουν από παθολογίες οι οποίες χρήζουν ειδικής φροντίδας, χωρίς να λησμονούμε το πεδίο της ευαισθητοποίησης και της πρόληψης. Είναι θεμελιώδους σημασίας οι εθελοντικές σας υπηρεσίες στις υγειονομικές δομές και κατ’ οίκον, οι οποίες περιλαμβάνουν την υγειονομική βοήθεια και την πνευματική στήριξη. Με αυτό τον τρόπο ευεργετούνται τόσα πρόσωπα άρρωστα, ολομόναχα, ηλικιωμένα, με ψυχικά και κινητικά προβλήματα. Σας προτρέπω να συνεχίσετε να είστε σημείο της παρουσίας της Εκκλησίας μέσα στον εκκοσμικευμένο κόσμο. Ο εθελοντής είναι ένας φίλος ανιδιοτελής, στον οποίον οι πάσχοντες μπορούν να εμπιστευτούν σκέψεις και συναισθήματα. Μέσω της ακρόασης ο εθελοντής δημιουργεί τις συνθήκες δια των οποίων ο ασθενής, από παθητικό αντικείμενο φροντίδας, γίνεται ενεργό υποκείμενο και πρωταγωνιστής μιας σχέσης αμοιβαιότητας, ικανής να ανακτήσει την ελπίδα του, και να βελτιώσει τη διάθεσή του να δεχτεί τις θεραπείες. Ο εθελοντής μεταδίδει αξίες, συμπεριφορές και τρόπους ζωής, που έχουν ως κέντρο τον ζήλο μιας προσφοράς χωρίς προϋποθέσεις.
Η διάσταση αυτής της δωρεάν προσφοράς θα πρέπει να εμψυχώνει πάνω απ’ όλα τις Καθολικές υγειονομικές δομές, διότι το έργο τους θα πρέπει να χαρακτηρίζεται από την ευαγγελική λογική, είτε στις πιο ανεπτυγμένες είτε στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές του κόσμου. Οι Καθολικές δομές καλούνται να εκφράζουν το νόημα αυτής της δωρεάς και της αλληλεγγύης, που είναι η απάντηση στη λογική του κέρδους με κάθε τίμημα, του δίνω για να αποκτήσω, της εκμετάλλευσης που αδιαφορεί για τα πρόσωπα.
Σας προτρέπω όλους, σε διάφορα επίπεδα, να προωθήσετε τον πολιτισμό της ανιδιοτελούς προσφοράς και της δωρεάς, που είναι απαραίτητες για να υπερβούμε τη λογική του κέρδους και “των αποβλήτων”. Τα Καθολικά υγειονομικά ιδρύματα δεν θα πρέπει να εκπέσουν στο επιχειρησιακό πνεύμα, αλλά να επικεντρωθούν περισσότερο στη φροντίδα του προσώπου. Γνωρίζουμε πως η υγεία βρίσκεται σε συνάρτηση με τους άλλους, έχει ανάγκη από την εμπιστοσύνη, τη φιλία και την αλληλεγγύη, είναι ένα αγαθό που μπορούμε να το απολαύσουμε “πλήρως” αν το μοιραστούμε με τους άλλους. Η χαρά της δωρεάν προσφοράς είναι η ένδειξη υγείας του Χριστιανού.
Σας εμπιστεύομαι στην Παναγία, τη Σωτηρία των ασθενών (Salus infirmorum). Ας μας βοηθήσει Εκείνη να μοιραζόμαστε τα δώρα που λάβαμε με πνεύμα διαλόγου και αμοιβαίας υποδοχής, να ζούμε ως αδελφοί και αδελφές φροντίζοντας αμοιβαία για τις ανάγκες μας, να ξέρουμε να προσφέρουμε στους άλλους με γενναιόδωρη καρδιά, να μάθουμε να απολαμβάνουμε τη χαρά της ανιδιοτελούς υπηρεσίας.
Με στοργική αγάπη διαβεβαιώνω όλους για την εγγύτητά μου στην προσευχή, και χορηγώ από καρδίας την Αποστολική Ευλογία.
Από το Βατικανό, 25 Νοεμβρίου 2018
Πανήγυρη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, Βασιλέα του σύμπαντος
ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
Μετάφραση από τα Ιταλικά: Πέτρου Ανδριώτη