ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΥ ΑΓΙΟΤΗΤΟΣ
ΤΟΥ ΠΑΠΑ ΛΕΟΝΤΟΣ ΙΔ’
ΓΙΑ ΤΗΝ 10η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ
ΥΠΕΡ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΠΛΑΣΕΩΣ 2025
[1η Σεπτεμβρίου 2025]
Σπόροι Ειρήνης και Ελπίδας
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές!
Το θέμα αυτής της Παγκόσμιας Ημέρας Προσευχής υπέρ της Προστασίας της Πλάσεως, το οποίο επέλεξε ο αγαπημένος μας Πάπας Φραγκίσκος, είναι «Σπόροι Ειρήνης και Ελπίδας». Στην 10η επέτειο καθιέρωσης της Ημέρας, που συμπίπτει με την έκδοση της Εγκυκλίου Laudato Si’, βρισκόμαστε εν μέσω του Ιωβηλαίου, «προσκυνητές Ελπίδας». Και ακριβώς σε αυτό το πλαίσιο το θέμα αποκτά το πλήρες νόημά του.
Ο Ιησούς χρησιμοποιεί συχνά την εικόνα του σπόρου στο κήρυγμά Του για να μιλήσει για τη Βασιλεία του Θεού, και την παραμονή του Πάθους Του την εφαρμόζει στον εαυτό Του, συγκρινόμενος με τον κόκκο του σιταριού, ο οποίος για να καρποφορήσει πρέπει να πεθάνει (βλ. Ιω 12,24). Ο σπόρος παραδίδεται ολοκληρωτικά στη γη, και εκεί, με την εκρηκτική δύναμη της προσφοράς του, η ζωή βλασταίνει, ακόμη και στα πιο απροσδόκητα μέρη, με μια εκπληκτική ικανότητα να δημιουργεί μέλλον. Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, τα λουλούδια που φυτρώνουν στις άκρες των δρόμων: κανείς δεν τα φύτεψε, κι όμως μεγαλώνουν χάρη στους σπόρους που κατέληξαν εκεί σχεδόν τυχαία, και καταφέρνουν να καλωπίσουν το γκρίζο της ασφάλτου ως και να διαβρώσουν τη σκληρή της επιφάνεια.
Συνεπώς, εν Χριστώ είμαστε σπόροι. Όχι μόνο, αλλά «σπόροι Ειρήνης και Ελπίδας». Όπως λέει ο προφήτης Ησαΐας, το Πνεύμα του Θεού είναι ικανό να μεταμορφώσει την άνυδρη και ξερή έρημο σε κήπο, σε τόπο ανάπαυσης και γαλήνης: «Όταν θα έρθει πάνω μας το Πνεύμα του Θεού από τους ουρανούς, η έρημος θα γίνει καρποφόρος κήπος κι ο καρποφόρος κήπος θα μεταβληθεί σε δάσος. Τότε θα επικρατήσει στην έρημο το δίκαιο και η δικαιοσύνη στους καρποφόρους κήπους. Το έργο της δικαιοσύνης θα είναι ειρήνη, και της δικαιοσύνης το αποτέλεσμα θα είναι ησυχία και ασφάλεια παντοτινή. Θα κατοικήσει ο λαός μου σε τόπο ειρήνης, σε κατοικίες ασφαλείς και μέρη ήσυχα, δίχως άγχος» (Ησ 32,15-18).
Αυτά τα προφητικά λόγια, τα οποία από την 1η Σεπτεμβρίου έως τις 4 Οκτωβρίου θα συνοδεύουν την οικουμενική πρωτοβουλία της «Εποχής της Πλάσεως», επιβεβαιώνουν με σθένος ότι, μαζί με την προσευχή, είναι απαραίτητες η θέληση και οι συγκεκριμένες πράξεις που καθιστούν αισθητό στον κόσμο αυτό το «χάδι του Θεού» (βλ. Laudato Si’, 84). Η δικαιοσύνη και το δίκαιο, μάλιστα, φαίνεται να θεραπεύουν την αφιλόξενη φύση της ερήμου. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά επίκαιρο μήνυμα. Σε διάφορα μέρη του κόσμου, είναι πλέον προφανές ότι η γη μας καταρρέει. Παντού η αδικία, οι παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου και των δικαιωμάτων των λαών, καθώς και οι ανισότητες και η απληστία που προκύπτουν, προκαλούν αποψίλωση των δασών, ρύπανση και απώλεια της βιοποικιλότητας. Τα ακραία φυσικά φαινόμενα που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή, η οποία προξενείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα, αυξάνονται σε ένταση και συχνότητα (βλ. Αποστ. Παραίνεση Laudate Deum, 5), χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της ανθρώπινης και οικολογικής καταστροφής που προκαλούνται από τις ένοπλες συγκρούσεις.
Φαίνεται ότι λείπει ακόμη η επίγνωση πως η καταστροφή της φύσης δεν επηρεάζει τους πάντες εξίσου: η καταπάτηση της δικαιοσύνης και της ειρήνης σημαίνει ότι πλήττονται περισσότερο οι φτωχότεροι, οι περιθωριοποιημένοι και οι αποκλεισμένοι. Τα βάσανα των αυτόχθονων κοινοτήτων είναι ενδεικτικά αυτού.
Και δεν φτάνει μόνο αυτό: η ίδια η φύση μερικές φορές γίνεται εργαλείο συναλλαγής, ένα αγαθό προς διαπραγμάτευση με σκοπό το οικονομικό ή πολιτικό κέρδος. Σε αυτές τις δυναμικές, η πλάση μετατρέπεται σε πεδίο μάχης για τον έλεγχο ζωτικών πόρων, όπως μαρτυρούν οι γεωργικές και δασικές εκτάσεις που έχουν καταστεί επικίνδυνες από τις νάρκες, η πολιτική της “καμένης γης” [1], οι συγκρούσεις που ξεσπούν γύρω από τις πηγές νερού, η άνιση κατανομή των πρώτων υλών, με αποτέλεσμα να τιμωρούνται έτσι οι ασθενέστεροι πληθυσμοί και να υπονομεύεται η ίδια η κοινωνική σταθερότητα.
Αυτές οι διάφορες πληγές οφείλονται στην αμαρτία. Ασφαλώς δεν είναι αυτό που είχε κατά νου ο Θεός όταν εμπιστεύτηκε τη γη στον άνθρωπο, ο οποίος δημιουργήθηκε κατ’ εικόνα Του (Γεν 1,24-29). Η Βίβλος δεν προωθεί τη «δεσποτική κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στην κτίση» (Laudato si’, 200). Πράγματι, «είναι σημαντικό να διαβάζουμε τα βιβλικά κείμενα στο πλαίσιό τους, με μια σωστή ερμηνευτική, και να θυμόμαστε ότι αυτά μας προσκαλούν να “καλλιεργήσουμε και να διαφυλάξουμε” τον κήπο του κόσμου (βλ. Γεν 2,15). Ενώ “καλλιεργώ” σημαίνει οργώνω, ή δουλεύω ένα χωράφι, “διαφυλάττω” σημαίνει προστατεύω, φροντίζω, προφυλάσσω, διατηρώ, επαγρυπνώ προσέχοντας. Αυτό συνεπάγεται μια σχέση υπεύθυνης αμοιβαιότητας μεταξύ ανθρώπου και φύσης» (αυτόθι, 67).
Η περιβαλλοντική δικαιοσύνη —η οποία διακηρύχθηκε έμμεσα από τους προφήτες— δεν μπορεί πλέον να θεωρείται αφηρημένη έννοια ή μακρινός στόχος. Αντιπροσωπεύει μια επείγουσα ανάγκη που υπερβαίνει την απλή προστασία του περιβάλλοντος. Στην πραγματικότητα, είναι ένα ζήτημα κοινωνικής, οικονομικής και ανθρωπολογικής δικαιοσύνης. Για τους πιστούς, επιπλέον, είναι μια θεολογική απαίτηση, η οποία για τους Χριστιανούς έχει το πρόσωπο του Ιησού Χριστού, στον οποίο δημιουργήθηκαν και λυτρώθηκαν τα πάντα. Σε έναν κόσμο όπου οι πιο ευάλωτοι είναι οι πρώτοι που υποφέρουν από τις καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, της αποψίλωσης των δασών και της ρύπανσης, η φροντίδα για την πλάση γίνεται ζήτημα πίστης και ανθρωπιάς.
Ήρθε πραγματικά η ώρα να συνδυάσουμε τα λόγια με τις πράξεις. «Το να βιώνεις την κλήση της διαφύλαξης του έργου του Θεού είναι μέρος ουσιαστικό μιας ενάρετης ζωής, δεν συνιστά κάτι προαιρετικό και ούτε μια δευτερεύουσα πλευρά της χριστιανικής εμπειρίας» (αυτόθι, 217). Η εργασία με αφοσίωση και τρυφερότητα μπορεί να βοηθήσει πολλούς σπόρους δικαιοσύνης να βλαστήσουν, συμβάλλοντας έτσι στην ειρήνη και την ελπίδα. Μερικές φορές μπορεί να χρειαστούν χρόνια για να αποδώσει ένα δέντρο τους πρώτους καρπούς του, χρόνια που εμπλέκουν ένα ολόκληρο οικοσύστημα, και πρέπει να υπάρχει συνέχεια, πιστότητα, συνεργασία και αγάπη, ειδικά αν αυτή η αγάπη γίνεται καθρέφτης της απεριόριστης και ανιδιοτελούς Αγάπης του Θεού.
Μεταξύ των πρωτοβουλιών της Εκκλησίας, οι οποίες είναι σαν σπόροι που έχουν ριχτεί σε αυτό το χωράφι, θα ήθελα να αναφέρω το έργο “Borgo Laudato Si’”, το οποίο μας κληροδότησε ο Πάπας Φραγκίσκος στο Καστέλ Γκαντόλφο, ως σπόρο που μπορεί να αποφέρει καρπούς δικαιοσύνης και ειρήνης. Αυτό το έργο, το οποίο εκπαιδεύει στην ολοκληρωμένη οικολογία, στοχεύει να αποτελέσει παράδειγμα για το πώς μπορούμε να ζούμε, να εργαζόμαστε και να οικοδομούμε κοινότητα εφαρμόζοντας τις αρχές της Εγκυκλίου Laudato Si’.
Προσεύχομαι στον Παντοδύναμο να μας στείλει άφθονα το δικό Του «πνεύμα αφ’ υψηλού» (Ησ 32,15), ώστε αυτοί οι σπόροι και άλλοι παρόμοιοι να καρποφορήσουν άφθονους καρπούς ειρήνης και ελπίδας.
Η Εγκύκλιος Laudato Si’ συνοδεύει την Καθολική Εκκλησία και πολλούς ανθρώπους καλής θέλησης εδώ και δέκα χρόνια: είθε να συνεχίσει να μας εμπνέει και είθε η ολοκληρωμένη οικολογία να επιλέγεται και να κοινοποιείται ολοένα και περισσότερο ως πορεία προς τα εμπρός. Έτσι θα πολλαπλασιαστούν οι σπόροι της ελπίδας, για να “διαφυλαχθούν και να καλλιεργηθούν” με τη χάρη της μεγάλης και ακλόνητης Ελπίδας μας, του Αναστημένου Χριστού. Στο όνομά Του, δίδω σε όλους σας την ευλογία μου.
Εκ του Βατικανού, 30 Ιουνίου 2025, Μνήμη των Αγίων Πρωτομαρτύρων της Ρωμαϊκής Εκκλησίας
ΛΕΩΝ ΙΔ’
___________________________________
[1] Βλ. Ποντιφικό Συμβούλιο για τη Δικαιοσύνη και την Ειρήνη, Γη και τροφή, LEV 2015, 51-53.
——————
Μετάφραση: π.Λ