ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΤΕΡΑ
για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή του έτους 2019
«Όλη η κτίση προσμένει με λαχτάρα
πότε θα φανερωθεί η δόξα των παιδιών του Θεού» (Ρωμ 8,19)
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές,
κάθε χρόνο, διαμέσου της Μητέρας Εκκλησίας, ο Θεός «αξιώνει τους πιστούς του να αναμένουν τα Πασχαλινά Μυστήρια με χαρά και με εξαγνισμένο πνεύμα, ώστε […] να φθάσουν στην πληρότητα της ζωής που προορίζει για τα τέκνα του» (πρβλ. Προοίμιο της Τεσσαρακοστής 1). Κατ’ αυτόν τον τρόπο μπορούμε να βαδίζουμε, από Πάσχα σε Πάσχα, προς την ολοκλήρωση εκείνης της σωτηρίας που ήδη έχουμε λάβει χάρη στο πασχαλινό μυστήριο του Χριστού: «το ότι έχουμε σωθεί συνδέεται με την ελπίδα μας» (Ρωμ 8,24). Αυτό το μυστήριο της σωτηρίας, που ήδη επιτελείται σ’ εμάς κατά την επίγεια ζωή, είναι μια δυναμική πορεία που περιλαμβάνει και την ιστορία και όλη την κτίση. Ο απόστολος Παύλος λέει: «Όλη η κτίση προσμένει με λαχτάρα πότε θα φανερωθεί η δόξα των παιδιών του Θεού» (Ρωμ 8,19). Υπό αυτή την προοπτική, θα ήθελα να προσφέρω κάποια αφορμή για περίσκεψη, η οποία να συνοδεύει την πορεία της μεταστροφής μας κατά την προσεχή Τεσσαρακοστή.
- Η απολύτρωση της κτίσης
Η τέλεση του Πασχαλινού Τριημέρου των αγίων Παθών, του Θανάτου και της Ανάστασης του Χριστού, που είναι η κορύφωση του λειτουργικού έτους, μας καλεί κάθε φορά να βιώσουμε μια πορεία προετοιμασίας, έχοντας επίγνωση πως το να γίνουμε σύμμορφοι του Χριστού (πρβλ. Ρωμ 8,29) είναι ένα ανεκτίμητο δώρο της ευσπλαχνίας του Θεού.
Αν ο άνθρωπος ζει ως τέκνο του Θεού, αν ζει ως απολυτρωμένο πρόσωπο, που αφήνεται να καθοδηγηθεί από το Άγιο Πνεύμα (πρβλ. Ρωμ 8,14) και ξέρει να αναγνωρίζει και να θέτει σε εφαρμογή τον νόμο του Θεού, αρχίζοντας από εκείνον που είναι εγγεγραμμένος στην καρδιά του και τη φύση, τότε αυτός κάνει το καλό και στην κτίση, συνεργαζόμενος στην απολύτρωσή της. Γι’ αυτό η κτίση – λέει ο απόστολος Παύλος – έχει τον εντονότατο πόθο να φανερωθεί η δόξα των παιδιών του Θεού· δηλαδή όσοι απολαμβάνουν τη χάρη του πασχαλινού μυστηρίου του Ιησού να βιώσουν πλήρως τους καρπούς της, που είναι προορισμένοι να φτάσουν την τέλεια ωρίμανσή τους στην απολύτρωση του ίδιου του ανθρωπίνου σώματος. Όταν η αγάπη του Χριστού μεταμορφώνει τη ζωή των αγίων – πνεύμα, ψυχή και σώμα –, αυτοί δοξάζουν τον Θεό και, με την προσευχή, την ενατένιση, την τέχνη, συμπεριλαμβάνουν σε αυτό και τα πλάσματα, όπως δείχνει θαυμάσια ο “Ύμνος του αδελφού ήλιου” του αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης (πρβλ. Εγκ. Δοξασμένος να ’σαι, 87). Αλλά σε αυτόν τον κόσμο, η αρμονία, που γεννάται από την απολύτρωση, απειλείται συνεχώς από την αρνητική δύναμη της αμαρτίας και του θανάτου.
- Η καταστρεπτική δύναμη της αμαρτίας
Πράγματι, όταν δεν ζούμε ως τέκνα του Θεού, συχνά συμπεριφερόμαστε καταστρεπτικά προς τον πλησίον και τα υπόλοιπαπλάσματα – αλλά και προς τον εαυτό μας – θεωρώντας, περισσότερο ή λιγότερο συνειδητά, ότι μπορούμε να ενεργήσουμε αποκλειστικά προς ευχαρίστησή μας. Η έλλειψη εγκράτειας παίρνει τότε το προβάδισμα, οδηγώντας σε έναν τρόπο ζωής που παραβιάζει τα όρια, τα οποία η ανθρώπινη κατάστασή μας και η φύση μάς ζητούν να σεβαστούμε, ακολουθώντας εκείνες τις ανεξέλεγκτες επιθυμίες που στο βιβλίο της Σοφίας Σολομώντος αποδίδονται στους ασεβείς, δηλαδή σε αυτούς οι οποίοι δεν έχουν τον Θεό ως σημείο αναφοράς των πράξεών τους, ούτε ελπίδα για το μέλλον (πρβλ. Σολ 2,1-11). Αν δεν είμαστε διαρκώς προσανατολισμένοι προς το Πάσχα, προς τον ορίζοντα της Ανάστασης, είναι σαφές πως η λογική “τα θέλω όλα αμέσως” και “θέλω να έχω όλο και περισσότερα” καταλήγει στο να επιβληθεί.
Η αιτία κάθε κακού, το γνωρίζουμε, είναι η αμαρτία, που ήδη από την εμφάνισή της μεταξύ των ανθρώπων διέκοψε την κοινωνία με τον Θεό, με τους άλλους και με την κτίση, στην οποία είμαστε δεμένοι προπάντων διαμέσου του σώματός μας. Η θραύση της κοινωνίας με τον Θεό οδήγησε στο να διαρραγεί και η αρμονική σχέση των ανθρώπινων όντων με το περιβάλλον στο οποίο έχουν κληθεί να ζήσουν, έτσι ώστε ο κήπος να μεταμορφωθεί σε μία έρημο (πρβλ. Γεν 3,17-18). Πρόκειται για εκείνη την αμαρτία που φέρνει τον άνθρωπο να θεωρεί τον εαυτό του “θεό” της κτιστής πλάσης, να αισθάνεται απόλυτος κύριός της και να τη χρησιμοποιεί όχι για τον σκοπό τον οποίο θέλησε ο Δημιουργός, αλλά για το δικό του συμφέρον, εις βάρος των δημιουργημάτων και των άλλων.
Όταν εγκαταλείπεται ο νόμος του Θεού, ο νόμος της αγάπης, αυτό συνεπάγεται την εδραίωση του νόμου του πιο ισχυρού επάνω στον πιο αδύναμο. Η αμαρτία που κατοικεί στην καρδιά του ανθρώπου (πρβλ. Μκ 7,20-23) – και φανερώνεται ως απληστία, πόθος για μια άμετρη ευημερία, αδιαφορία για το καλό των άλλων και συχνά και για το δικό του – οδηγεί στην εκμετάλλευση της κτίσης, των προσώπων και του περιβάλλοντος, σύμφωνα με εκείνη την αχόρταγη πλεονεξία που θεωρεί πως κάθε επιθυμία είναι δικαίωμα και που αργά ή γρήγορα θα καταστρέψει τελικά κι εκείνους που κυριαρχούνται από αυτήν.
- Η θεραπευτική δύναμη της μετάνοιας και της συγχώρησης
Γι’ αυτό, η πλάση έχει την επείγουσα ανάγκη να αποκαλυφθούν τα τέκνα του Θεού, αυτοί που έχουν γίνει “νέα κτίση”: «Όταν κάποιος ανήκει στον Χριστό είναι μια καινούρια δημιουργία. Τα παλιά πέρασαν· όλα έχουν γίνει καινούρια» (Β’Κορ 5,17). Πράγματι, με τη φανέρωσή τους και η ίδια η κτίση μπορεί “να γιορτάσει το πάσχα”: να ανοιχτεί στους νέους ουρανούς και τη νέα γη (πρβλ. Απ 21,1). Και η πορεία προς το Πάσχα μάς καλεί ακριβώς να αποκαταστήσουμε το πρόσωπό μας και την καρδιά μας ως Χριστιανοί, διαμέσου της μετάνοιας, της μεταστροφής και της συγχώρησης, για να μπορέσουμε να βιώσουμε όλο τον πλούτο της χάρης του πασχαλινού μυστηρίου.
Αυτή η “ανυπομονησία”, αυτή η προσμονή της κτίσης, θα βρει ολοκλήρωση όταν θα φανερωθούν τα τέκνα του Θεού, δηλαδή όταν οι Χριστιανοί και όλοι οι άνθρωποι θα εισέλθουν αποφασιστικά σε αυτόν τον “πόνο” που είναι η μεταστροφή. Όλη η δημιουργία καλείται, μαζί μ’ εμάς, να εξέλθει «από την υποδούλωσή της στη φθορά, για να μετάσχει στην ελευθερία που θ’ απολαμβάνουν τα δοξασμένα παιδιά του Θεού» (Ρωμ 8,21). Η Τεσσαρακοστή είναι μυστηριακό σημείο αυτής της μεταστροφής. Αυτή καλεί τους Χριστιανούς να ενσαρκώσουν εντονότερα και πιο συγκεκριμένα το πασχαλινό μυστήριο στην προσωπική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή τους, ιδιαιτέρως μέσω της νηστείας, της προσευχής και της ελεημοσύνης.
Να νηστεύουμε, δηλαδή να μάθουμε να μεταβάλουμε τη συμπεριφορά μας προς τους άλλους και προς τα πλάσματα: από τον πειρασμό να “καταβροχθίζουμε” τα πάντα για να χορτάσουμε τη λαιμαργία μας, στην ικανότητα να υποφέρουμε από αγάπη, η οποία μπορεί να καλύψει το κενό της καρδιάς μας. Να προσευχόμαστε, για να μπορέσουμε να απαρνηθούμε την ειδωλολατρία και την αυτάρκεια του εαυτού μας, και να ομολογήσουμε πως έχουμε ανάγκη από τον Κύριο και από το έλεός του. Να κάνουμε ελεημοσύνη, για να εξέλθουμε από την ανοησία να ζούμε και να συσσωρεύουμε τα πάντα για τον εαυτό μας, με την ψευδαίσθηση πως εξασφαλίζουμε για μας ένα μέλλον που δεν μας ανήκει. Κι έτσι να ξαναβρούμε τη χαρά του σχεδίου που ο Θεός έθεσε μέσα στην κτίση και μέσα στην καρδιά μας: να αγαπούμε Αυτόν, τους αδελφούς μας και ολόκληρο τον κόσμο, και σε αυτή την αγάπη να βρούμε την αληθινή ευτυχία.
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, η “τεσσαρακοστή” του Υιού του Θεού ήταν να εισέλθει στην έρημο της κτίσης, για να την επαναφέρει στο να είναι εκείνος ο κήπος της κοινωνίας με τον Θεό, όπως ήταν πριν την προπατορική αμαρτία (πρβλ. Μκ 1,12-13· Ησ 51,3). Η δική μας Τεσσαρακοστή ας είναι να διατρέξουμε την ίδια πορεία, για να φέρουμε την ελπίδα του Χριστού και στην κτίση, η οποία «θ’ απελευθερωθεί από την υποδούλωσή της στη φθορά για να μετάσχει στην ελευθερία που θ’ απολαμβάνουν τα δοξασμένα παιδιά του Θεού» (Ρωμ 8,21). Ας μην αφήσουμε αυτόν τον ευνοϊκό καιρό να περάσει μάταια! Ας ζητήσουμε από τον Θεό να μας βοηθήσει να κάνουμε πράξη μια πορεία αληθινής μεταστροφής. Ας εγκαταλείψουμε τον εγωισμό, το βλέμμα που είναι καρφωμένο στον εαυτό μας, και ας στραφούμε στο Πάσχα του Ιησού· ας γίνουμε ο πλησίον των αδελφών μας που βρίσκονται σε δυσκολία, μοιραζόμενοι με αυτούς τα πνευματικά και υλικά αγαθά μας. Έτσι, αποδεχόμενοι στη συγκεκριμένη ζωή μας τη νίκη του Χριστού επί της αμαρτίας και του θανάτου, θα φέρουμε και στην κτίση τη μεταμορφωτική του δύναμη.
Εκ του Βατικανού, 4 Οκτωβρίου 2018
Εορτή του αγίου Φραγκίσκου της Ασσίζης